Verderfelijke onlusten: Geschiedschrijving over de Hoekse en Kabeljauwse Twisten in de negentiende eeuw

Abstract

Dit eindwerkstuk richt zich op de manier waarop er binnen de Nederlandse, negentiende-eeuwse geschiedschrijving werd gekeken tegen de laatmiddeleeuwse Hoekse en Kabeljauwse Twisten. De Twisten, die vandaag de dag een vrij onbehandeld onderwerp zijn binnen het basis- en middelbaar onderwijs, werden door de meeste negentiende-eeuwse geschiedschrijvers gezien als een volwaardig onderdeel van de Nederlandse geschiedenis. Echter werd nog veel geschiedschrijving aan het begin van de negentiende eeuw nog beïnvloed door idealisering en romantiek en stond de wetenschappelijke geschiedschrijving in haar kinderschoenen. Schrijvers als J.P. Arend, A.J. van der Aa en zelf nog W.J.F. Nuyens lieten zich in hun verhaal over de Twisten nog beïnvloeden door romantische ideeën over ridderlijkheid, moed en liefde. J.F. Oltmans is met zijn historische roman De schaapherder grotendeels verantwoordelijk voor een romantische visie op de Twisten en de historische figuren die daar een rol in speelden. Hier heeft onder andere de legendarische Jan van Schaffelaar zijn heldenstatus aan te danken. Maar naar mate er steeds meer studies verschenen over de Twisten in de loop van de negentiende eeuw, is er een ontwikkeling binnen de geschiedschrijving te zien die uiteindelijk uitkomt op de wetenschappelijke methoden van één van Nederlands bekendste historici: R.J. Fruin. In de tweede helft van de negentiende eeuw wordt de nadruk op het kritische brongebruik groter als er over de Twisten geschreven werd. Fruins leerling P.J. Blok toont dit onder andere aan in zijn eigen studies over de Twisten. Ook al beschouwden de meeste negentiende-eeuwse geschiedschrijvers de Twisten als onderdeel van de vaderlandse geschiedenis, toch waren de meningen over de rol van de periode in het ontstaan van de Nederlandse natie verdeeld. Veel met name protestante auteurs zagen de Twisten als niet volwaardig aangezien het een periode is waarin er allesbehalve sprake was van een eensgezind, Nederlands volk. Nog altijd worden de Twisten om deze reden overschaduwd door de Opstand vanaf de zestiende eeuw, die nog altijd wordt gezien als de onlusten die de geschiedenis van Nederland fundamenteel beslist hebben.