“Het is een kwestie van geduldig zijn en doorgaan.” - Een kwalitatief onderzoek naar interculturele competenties bij hoogopgeleide vluchtelingen en het inzetten daarvan in het professionele veld

Abstract

In Nederland zijn de gevolgen van de vluchtelingencrisis sinds 2014 voelbaar. Het grootste deel van de vluchtelingen komt uit Syrië en Eritrea (CBS, 2018). Ruim de helft van de vluchtelingen in Nederland heeft in 2017 een verblijfsvergunning gekregen, wat betekent dat hij of zij dezelfde rechten en plichten heeft als iedere Nederlandse burger (Rosman, 2017). Ongeveer een derde van de Syrische vluchtelingen is hoogopgeleid, maar komt hier in Nederland moeilijk aan werk binnen het professionele veld (Dagevos, Huijnk, Maliepaard & Miltenburg, 2018). Dit komt onder andere doordat ze de taal nog niet machtig zijn, de cultuur nog moeten leren kennen of omdat het omzetten van hun diploma’s problemen oplevert (Oomen & Rosman, 2018). Deze groep hoogopgeleide vluchtelingen hebben competenties die goed van pas kunnen komen op de arbeidsmarkt, mits ze deze competenties over weten te brengen tijdens sollicitaties of op de werkvloer. Het werken op niveau heeft zowel voordelen voor de vluchteling zelf als voor de Nederlandse economie. Wanneer een vluchteling werkt op niveau is de kans groot dat hij/zij beter integreert op de vier verschillende niveaus van integratie: de structurele, de culturele, de interactieve en de identificationele dimensie (Smeets & Steijlen, 2006). Bovendien haalt hij/zij op deze manier meer genoegdoening uit zijn/haar werk, wat ook de kans op psychische problemen verkleint (De Haan & Bloemen, 2017). Daardoor, en door het niet verloren laten gaan van waardevolle kennis, heeft de Nederlandse economie baat bij het duurzaam inzetten van hoogopgeleide vluchtelingen op de arbeidsmarkt. Dit onderzoek richt zich daarom op de interculturele competenties bij hoogopgeleide vluchtelingen en hoe ze deze met behulp van transferable skills en zelfreflectie kunnen inzetten op de arbeidsmarkt. De hoofdvraag van dit onderzoek is dan ook: In hoeverre hebben hoogopgeleide vluchtelingen huns inziens interculturele competenties ontwikkeld en in hoeverre hebben ze hulp nodig bij het verwoorden daarvan om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten? Aan de hand van acht interviews met hoogopgeleide vluchtelingen blijkt dat participanten die inmiddels een passende baan hebben gevonden beter kunnen reflecteren en daardoor hun competenties beter weten te verwoorden. Participanten die nog geen passende baan hebben gevonden weten vooral hun vakspecifieke kennis te omschrijven. Hieruit blijkt de maatschappelijke meerwaarde van het creëren van bewustzijn van interculturele competenties bij hoogopgeleide vluchtelingen om de kansen van het vinden van een passende baan te vergroten. Daarnaast schetst dit onderzoek een beeld van de interculturele competenties van hoogopgeleide vluchtelingen, waarmee gepoogd wordt een stuk wetenschappelijke leemte op te vullen.