Een dubbele rol voor Papa Georges Méliès - Een onderzoek naar de manier waarop er middels het personage Méliès twee lagen van betekenis gecreëerd worden in Martin Scorsese’s Hugo (2011)

Abstract

In dit onderzoek staat de film Hugo (Martin Scorsese, 2011) centraal. Binnen deze film, die barst van de verwijzingen naar andere films, onderzoek ik één specifieke verwijzing: het personage Georges Méliès. De inzet van dit personage lijkt ervoor te zorgen dat er twee lagen van betekenis binnen de film ontstaan: een zogeheten two-tiered system of communication. In een dergelijk systeem bestaat een laag binnen de verhaalwereld die gemakkelijk toegankelijk is voor de massa en een meer verscholen artistieke laag. Met behulp van aannames uit het neoformalisme onderzoek ik de functie en motivatie van het personage Méliès en de manier waarop een kijker met extra-filmische kennis toegang krijgt tot een extra laag van betekenis. Op het niveau van de eerste laag van betekenis heeft het personage verschillende functies: Méliès werkt Hugo tegen bij het bereiken van zijn doelen, maar is meestal ook (indirect) betrokken bij de oplossing. Het personage is vaak niet in beeld op momenten waarop de film informatie over het werk en leven van Georges Méliès deelt. Het personage Méliès is van essentieel belang voor de ontwikkeling en afwikkeling van de plot en daarmee compositional gemotiveerd. Het personage is een verwijzing en daarom transtextual gemotiveerd en kent tevens een artistieke motivatie. De tweede laag van betekenis is toegankelijk voor een geïnformeerde kijker en geeft een les in filmgeschiedenis. De extra laag blijkt echter bij grondige analyse vooral op technisch niveau te blijven steken. Scorsese gebruikt montagetechnieken als dissolve, double-exposure en stop-motion als verwijzingen naar de erfenis van Méliès, maar dit heeft geen invloed op de betekenis van de eerste laag. De film benoemt nergens expliciet dat het personage Méliès naar de historische Georges Méliès verwijst. De geïnformeerde kijker loopt weliswaar voor op de gewone kijker, maar uiteindelijk bezitten alle kijkers ongeveer dezelfde kennis over het werk en leven van Méliès. Daarmee lijkt er in Hugo geen sprake van een two-tiered system of communication. Vervolgonderzoek, vanuit een neoformalistische benadering, zou zich kunnen richten op het niveau van verwijzen binnen ander werk van Martin Scorsese. Daarmee zou meer gezegd kunnen worden over de manier waarop Scorsese verwijzingen inzet: puur als techniek of met een narratief doel?