De 'placecheck' als place-based education in het Nederlandse aardrijkskundeonderwijs

Abstract

Place-based education [PBE] is in opkomst als een opvatting die resulteert in onderwijsvormen die te beschrijven zijn als omgevingsonderwijs dat inhaakt op de emotionele verbondenheid van leerlingen met de omgeving, en als doel heeft de leerlingen actief participerende, kritische en maatschappelijk betrokken burgers te maken. Dit onderzoek analyseert de huidige staat en de potentie van PBE in het Nederlandse aardrijkskundeonderwijs. Hiervoor zijn vier verschillende onderzoeksmethoden gebruikt: interviews, inhoudsanalyse, observaties en een praktische werkvorm. Vier aardrijkskundedocenten zijn geïnterviewd en de drie meest gangbare lesmethoden zijn geanalyseerd. Een werkvorm binnen PBE is uitgevoerd, de placecheck. Dit is een ongestructureerde opdracht aan de hand van een walkabout door de lokale omgeving (n = 17). Er werd geobserveerd tijdens deze opdracht en de resultaten zijn geanalyseerd en vergeleken met de lesmethoden. Het doel hierbij is onderzoeken of deze werkvorm potentie heeft binnen aardrijkskunde. Leerlingen zijn minder dan de lesmethoden positivistisch ingesteld in dit onderwerp, maar nog steeds heeft dit meer de bovenhand dan een humanistische of een sociale inslag. In die zin is er sprake van een klein verschil tussen leerlingen en lesboeken. Er lijkt geen sprake van PBE in het huidige Nederlandse aardrijkskundeonderwijs, vooral omdat het onderwijs amper gericht is op het verbeteren van de samenleving, maar vooral op de leerling zelf. Bovendien is er weinig aandacht voor emoties van leerlingen met betrekking tot de ruimtelijke omgeving. De placecheck heeft wel potentie, deels omdat de docenten wel de idealen ervan omarmen. In de huidige vorm is er echter een kloof tussen placecheck en de docenten. De opdracht kan gerichter worden geformuleerd om de docenten tegemoet te komen. PBE zoals de placecheck lijkt te kunnen worden geïmplementeerd in het Nederlandse onderwijs, maar daarvoor is wel eerst uitgebreider onderzoek benodigd naar verscheidene aspecten van PBE en met een grotere steekproef.