Zelfsturende teams in de gezondheidszorg

Abstract

Zelfsturende teams zijn al jaren een veelbesproken vorm van organiseren in diverse sectoren. In de gezondheidszorg ging Buurtzorg Nederland in 2006 als eerste van ons land aan de slag met deze teams, waarop vele zorgorganisaties volgden. Uit wetenschappelijke studies blijkt dat de toepassing van zelfsturende teams in de gezondheidszorg kan zorgen voor tevreden cliënten en werknemers (Weerheim, Van Rossum & Ten Have, 2018). Begin dit jaar schreven de media over Nederlandse zorgorganisaties die dankzij tegenvallende resultaten zijn gestopt met het werken met de teams (NRC, Trouw, 2019). Hoewel harde cijfers lastig te verkrijgen zijn, schijnt dat in de praktijk nog veel zorgorganisaties werken met zelfsturende teams. Onder welke voorwaarden kunnen deze teams functioneren? In dit onderzoek is bij deze vraag stilgestaan. De hoofdvraag van het onderzoek is onderzocht aan de hand van een literatuuronderzoek en een empirisch onderzoek. Middels het literatuuronderzoek is gezocht naar een definitie van een zelfsturend team en de voorwaarden waaronder zo’n team kan functioneren. In het literatuuronderzoek zijn acht criteria gevonden: 1) heldere, gemeenschappelijke doelen, 2) heldere kaders, 3) coaching, 4) ondersteunende middelen (zoals informatie en ICT-systemen), 5) leermogelijkheden, 6) vertrouwen (zowel vanuit het management als onderling), 7) open communicatie en 8) teamomvang. Deze criteria hebben als kader gediend voor het empirische deel van het onderzoek. Aan het empirische onderzoek hebben medewerkers van drie zorgorganisaties deelgenomen. Om een eerste indruk te krijgen van het onderzoeksgebied is een vragenlijst uitgezet, waarna vijftien diepte-interviews zijn afgenomen met medewerkers van de organisaties. Uit de resultaten van het onderzoek is gebleken dat de respondenten het functioneren van zelfsturende teams in de gezondheidszorg in verband brengen met het leveren van goede zorg aan cliënten of patiënten. Om dit te kunnen, hebben de teams het volgende nodig: 1) (heldere) kaders, 2) (heldere, gemeenschappelijke) doelen, 3) ondersteuning, 4) vertrouwen, 5) een bepaalde vorm van communiceren, 6) een bepaalde teamomvang, 7) werkplezier, 8) coaching en 9) leermogelijkheden. De voorwaarden komen overeen met het uitgevoerde literatuuronderzoek. Aan de hand van de empirische gegevens is een onderscheid gemaakt tussen ‘primaire’ en ‘secundaire’ voorwaarden, gebaseerd op het aantal keren dat de voorwaarden zijn genoemd door de respondenten en het belang dat aan de voorwaarden wordt gehecht. Ook valt een verschil tussen harde – meetbare – en zachte – eerder voelbare- voorwaarden op. Een combinatie van verschillende voorwaarden kan ervoor zorgen dat zelfsturende teams in de gezondheidszorg kunnen functioneren. Met de nadruk op kan, want het onderzoek heeft diverse kanttekeningen waarmee rekening moet worden gehouden.