| dc.description.abstract | Nederland is een land waarin elke vierkante meter grond een bestemming heeft. Dat maakt het lastig om ruimte te geven aan maatregelen die een impact hebben voor veel mensen, zeker als deze geplaatst worden in een dichtbevolkt gebied. In het akkoord van Parijs is vastgesteld dat de opwarming van de aarde zich moet beperken tot maximaal 2%, met daarnaast de zogenoemde 20/20/20 doelstellingen, waarin vastgesteld is dat de uitstoot van CO2 met 20% moet afnemen, het aandeel van hernieuwbare energie met 20% moet toenemen en er een 20% hoger efficiëntieniveau moet komen op het gebied van energie. Nederland committeert zich aan deze afspraken, waardoor er grote veranderingen gaan plaatsvinden in de beperkt beschikbare ruimte in Nederland. Ruimte wordt in Nederland bestemd via een bestemmingsplan. Voor klimaatadaptieve maatregelen in de ruimte moet er daarom ruimte voor beschikbaar komen in het bestemmingsplan. Er is echter niet op de lokale schaal onderzoek gedaan naar de invloed van regelgeving op het kunnen toepassen van klimaatadaptieve maatregelen. Dit onderzoek vult dit gat door met een gecombineerde methode te onderzoeken of er überhaupt rekening gehouden wordt met klimaatadaptatie in bestemmingsplannen, of de regelgeving verschilt tussen gebieden in Nederland en in welke bestemmingen ruimte is voor klimaatadaptieve maatregelen. Met als leidraad de hoofdvraag: ”Hoe relateert de wijze van regulering van klimaatverandering in bestemmingsplannen zich tot het spanningsveld tussen flexibiliteit en rechtszekerheid in ruimtelijk beleid?” zijn 50 bestemmingsplannen geanalyseerd.
Aan de wetenschappelijke basis van dit onderzoek ligt het theoretisch kader, waarin ingegaan is op twee verschillende concepten. Dit zijn klimaatverandering (en daaraan gerelateerd klimaatadaptatie en klimaatmitigatie) en het spanningsveld tussen flexibiliteit en rechtszekerheid in ruimtelijk beleid. In de deelconclusie van het theoretisch kader is op basis van deze twee concepten een conceptueel model opgesteld, gebaseerd op twee methoden. Deze twee methoden zijn Van den Hoek (z.d.) en Schutte (2018). De methode Van den Hoek (z.d.) gaat in op het spanningsveld tussen flexibiliteit en rechtszekerheid en presenteert een methode om dit spanningsveld te analyseren in bestemmingsplannen. De methode Schutte (2018) gaat in op klimaatadaptatie in beleidsplannen (specifiek omgevingsvisies).
In het methodehoofdstuk is het conceptueel model verder uitgewerkt. Hieruit blijkt dat de methode Van den Hoek (z.d.) ingaat op dezelfde type onderzoekspopulatie en om die reden zonder aanpassing gebruikt kan worden. De methode Schutte (2018) is daarentegen enkel toepasbaar op omgevingsvisies, wat ruimtelijke plannen zijn waarin voor het gehele grondgebied van het Rijk, een provincie of een gemeente een langetermijnvisie opgesteld wordt. In dit onderzoek wordt alleen ingegaan op de regulering van klimaatverandering in bestemmingsplannen, omdat klimaatadaptieve maatregelen in deze plannen op een effectieve toegepast kunnen worden. Hieraan gerelateerd is de keuze voor bestemmingsplanen uit krimp- en anticipeerregio’s, omdat uit bronnen uit het methodehoofdstuk blijkt dat in deze gebieden kansen zijn voor klimaatadaptieve maatregelen (duurzame energie). Om deze reden kon de methode van Schutte (2018) niet direct worden toegepast. In dit onderzoek is gewerkt met een aangepaste versie van de methode van Schutte (2018). Een koppeling van de methoden Schutte (2018) en Van den Hoek (z.d.) is toegepast in de analyse.
Uit deze analyse blijkt dat er op verschillende manieren ruimte is voor klimaatadaptieve maatregelen in bestemmingsplannen. In sommige plannen worden klimaatadaptieve maatregelen direct toegestaan en zijn er in het plangebied locaties aangewezen waar deze maatregelen geplaatst mogen worden, terwijl in andere plannen maatregelen juist verboden worden. Opvallend is dat een redelijk deel van de plannen niets zegt over klimaatadaptieve maatregelen, wat laat zien dat er ruimte is voor een verbetering ten opzichte van het bestemmen van klimaatadaptieve maatregelen in bestemmingsplannen. Bewustwording speelt hierin ook een rol, omdat de huidige focus voornamelijk lijkt te liggen op de technische insteek, terwijl het klimaat vraagt om een ruimtelijke inpassing. Daarnaast blijkt dat er veel regionale en provinciale diversiteit is tussen de verschillende gebieden waarvan de bestemmingsplannen geanalyseerd zijn. Waar een plan in een kustregio inzet op windenergie, is er in een plan uit Zuid-Limburg vooral aandacht voor hemelwaterproblematiek. Een andere constatering is dat de grootte van een plangebied, maar ook de grootte van een bouwvlak, invloed hebben op de mate waarin klimaatadaptieve maatregelen worden opgenomen in een bestemmingsplan. De bevindingen uit de analyse zijn in de conclusie vertaald naar antwoorden op de deelvragen en een antwoord op de hoofdvraag.
Het blijkt dat er tussen verschillende typen bestemmingsplannen inderdaad een andere werkwijze wordt toegepast, maar niet zoals volgens het spanningsveld tussen flexibiliteit en rechtszekerheid, zoals werd verwacht in de hoofdvraag. Het blijkt namelijk dat er geen relatie is tussen de openheid en aanpasbaarheid en de mate van klimaatadaptatie in het ‘normale’ bestemmingsplan (moederplan). De bestemmingsplannen verschillen zowel in de inhoud als in de context waarin ze opgesteld zijn, wat blijkt uit de verschillende soorten klimaatadaptieve
Duidelijkheid over (klimaatadaptieve) maatregelen kan in een tijd van weerstand tegen aanpassingen in de ruimte gezien worden als een belangrijk instrument voor het creëren van draagvlak. Het toevoegen van een vast artikel in de regels van een bestemmingsplan voor klimaatadaptieve maatregelen is daarom het voornaamste advies dat volgt uit dit onderzoek. | |
