Meditatie en Zelfrepresentatie

Abstract

In dit onderzoek staat de ontwikkeling van laatmiddeleeuwse meditatieve schilderijen voor huiselijk gebruik, in de Zuidelijke Nederlanden in de tweede helft van de zestiende eeuw en eerste helft van de zeventiende eeuw centraal. Er wordt veel aandacht besteed aan de rol die stichtersportretten speelden op deze schilderijen en hoe deze zich ontwikkelden. In de christelijke samenleving van de late middeleeuwen in de Zuidelijke Nederlanden werden kleine, religieuze schilderijen in huis gebruikt om bij te mediteren. Deze vorm van meditatieve devotie maakte explosieve groei door in de loop van de middeleeuwen, door de nadruk die de populaire geloofsbeweging de Moderne Devotie legde op meditatie. De stichtersportretten op deze schilderijtjes hadden een sociale functie en daarnaast vormden ze een brug tussen de religieuze scène of heilige en het mediterende individu. Na een analyse kan geconstateerd worden dat ook omstanders, gebedenboeken en een huiselijke setting op een schilderij functioneerden als een overbruggend element. De schilderijen en stichtersportretten maakten een zekere verandering door in de tweede helft van de zestiende eeuw en de eerste helft van de zeventiende eeuw. De vraag wordt gesteld of het Concilie van Trente uitspraken gedaan heeft, die in verband gebracht kunnen worden met de ontwikkelingen van deze kunstobjecten. Na onderzoek kan vastgesteld worden dat de veranderingen in meditatieve schilderijen voor huiselijk gebruik vooral zijn ontstaan door economische, maatschappelijke en artistieke ontwikkelingen. De uitspraken die het Concilie van Trente heeft gedaan omtrent afbeeldingen hebben minder directe invloed gehad op de veranderingen dan in eerste instantie werd verwacht.