Het vormgevingsproces van het burgerschapsonderwijs. Een onderzoek naar de relatie tussen het vormgevingsproces van het burgerschapsonderwijs en de eigen schoolomgeving in het Nederlandse onderwijs anno 2018/2019

Abstract

In deze scriptie poogt de auteur inzichtelijk te maken en te verklaren hoe en in hoeverre de directe omgeving van een school van invloed is op de vormgeving van het burgerschapsonderwijs in Nederland anno 2018/2019. De Inspectie van het Onderwijs oordeelde eind 2018 dat de schoolomgeving nagenoeg geen invloed heeft op het vormgevingsproces. Daartegenover staat dat onderzoek naar de Amerikaanse civic education aantoont dat de directe omgeving van de school en overtuigingen van de vormgevers van cruciale invloed kan zijn op de vormgeving en uitvoering van burgerschapsonderwijs. Om de relatie tussen de eigen schoolomgeving en het vormgevingsproces van het burgerschapsonderwijs te onderzoeken, zal het vormgevingsproces van een school van een raamwerk worden voorzien vanuit Unie Bronfenbrenners ecologische systeemtheorie. Daarmee kunnen de interacties tussen de actoren in de ecosystemen van een school in beeld worden gebracht en geanalyseerd. Door de focus te leggen op de interacties van de vormgevers en de concrete onderwijspraktijk, kan de invloed van de eigen schoolomgeving worden verklaard vanuit het vormgevingsproces van een school zelf. Gebaseerd op de vormgevingsprocessen van twee middelgrote middelbare scholen in Utrecht en in Noord-Holland kan worden geconcludeerd dat de burgerschapsdefinitie en het vormgevingsmodel van een school bepalend zijn voor de invloed van omgevingsactoren. De definitie kent twee dimensies. De eerste betreft de schoolvisie over wat er onder burgerschap wordt verstaan. Het ene uiterste is een brede, algemene visie en het andere uiterste is een specifieke, politieke opvatting. De tweede betreft de schoolmissie over hoe de visie gerealiseerd dient te worden. Er is een ruime en gefragmenteerde en een concrete en gecoördineerde definitie waar te nemen. De twee scholen die in deze studie onderzocht worden hanteren een eigen vormgevingsmodel, dat te onderscheiden door een persoonsgebonden en een geïnstitutionaliseerde vormgeving. De mate van invloed van de eigen schoolomgeving is afhankelijk van het vormgevingsmodel van de school, de schoolvisie en de gehanteerde definitie van burgerschap en burgerschapsvorming.