De beleving van bezoekers van binnenstedelijke historische industriële vrijetijdslocaties: Een casestudie van Rotsoord, Utrecht

Abstract

Over de hele wereld krijgen steden te maken met een toenemende drukte in de binnenstad. Voor veel steden is dit positief, maar voor sommige steden is dit problematisch. In dit onderzoek wordt naar een mogelijke oplossing voor dit probleem gekeken. De resultaten moeten uitwijzen of Rotsoord een vrijetijdslocatie is, of bezoekers het gebied zo beleven en of het daarmee bezoekers uit de Utrechtse binnenstad aan kan trekken. Hierbij wordt gekeken of het historisch industriële karakter van de wijk hier invloed op heeft. De bewoners van Utrecht, de bezoekers van de Utrechtse binnenstad en de gemeente Utrecht hebben baat bij dit onderzoek, omdat het onderzoekt of Rotsoord als vrijetijdslocatie de potentie heeft om bezoekers uit de binnenstad aan te trekken, om zo de drukte te verspreiden. Dit draagt bij aan de wetenschappelijke literatuur omdat er nog nagenoeg geen onderzoek is gedaan naar de beleving van binnenstedelijke historische industriële gebieden als vrijetijdslocatie. Het theoretisch kader behandelt ten eerste de drie elementen van een vrijetijdslocatie. De primaire elementen bestaan uit: een activity place (culturele faciliteiten, entertainment, evenementen en festivals, en tentoonstellingen en kunst) en een leisure setting (bestaande uit de fysieke omgeving, zoals (historische) gebouwen, kunstobjecten, parken en water, en uit de sociaal-culturele omgeving, zoals levendigheid, tradities en manier van leven). De secundaire elementen zijn een gevarieerd aanbod van horeca, winkels en markten, de conditionele elementen bestaan uit toegankelijkheid, parkeergelegenheid en toeristische infrastructuur. Vervolgens behandelt het theoretisch kader de beleving van een vrijetijdslocatie. Een stedelijke omgeving wordt beleefd door middel van herinnering en ervaring, welke schematisch tot uiting komen in een mental map, maar ook door middel van zintuiglijke waarneming, zoals zien, voelen, ruiken en horen. De fysieke context (ontwerp van de bebouwing, de inrichting van de openbare ruimte, het aanbod van voorzieningen en de sfeer) en de sociaal-culturele context (aanwezigheid van andere bezoekers, levendigheid en drukte) hebben invloed op de beleving van een stedelijke omgeving. De persoonlijke context (houding, interesses, motivatie en demografische verschillen) bepaalt hoe iemand de andere twee contexten beleeft omdat de herinnering aan een stedelijke omgeving en iemands interpretatie van de zintuiglijke waarneming voor iedereen persoonlijk is. Om data te verzamelen zijn verschillende methoden gebruikt. Ten eerste is er een expertinterview afgenomen met de gemeente Utrecht, om de achterliggende gedachten voor de plannen van Rotsoord in kaart te brengen. Ten tweede zijn er mental maps gebruikt, om te kijken of er overeenkomsten bestaan tussen herkenningspunten van Rotsoord van verschillende bezoekers. Als laatste zijn er walk-along interviews gebruikt om de beleving van bezoekers van Rotsoord te meten. Door in het gebied zelf te lopen komt de beleving het beste over en is het makkelijker om dingen te vragen die over de stedelijke omgeving gaan. Uit de resultaten kan ten eerste geconcludeerd worden dat Rotsoord op dit moment nog niet volledig als vrijetijdslocatie wordt beleefd. Het gebied mist voorzieningen die overdag open zijn en heeft alleen maar horeca, waardoor Rotsoord alleen in de avonden en de weekenden bezocht wordt en levendig is. Ook geldt dat de entrees vanaf de binnenstad gezien en vanaf de Diamantweg gezien als zeer onaantrekkelijk ervaren worden, waardoor het gebied niet uitnodigt als vrijetijdslocatie. Daar komt bij dat Rotsoord groen en straatmeubilair mist, waardoor bezoekers alleen naar kunnen Rotsoord komen om te consumeren en in mindere mate kunnen genieten van een mooie omgeving op Rotsoord. Ten tweede kan geconcludeerd worden dat de fysieke, sociaal-culturele en persoonlijke context de beleving van Rotsoord als vrijetijdslocatie wel degelijk beïnvloeden. De fysieke context bepaalt met het ontwerp van de bebouwing, het aanbod van de voorzieningen en de inrichting van de openbare ruimte hoe een bezoeker Rotsoord beleeft. Het feit dat de historische industriële panden hergebruikt worden door vrijetijdsvoorzieningen draagt bij aan een positievere beleving van Rotsoord en verhoogt de aantrekkingskracht, omdat deze panden als mooi ervaren worden en omdat de bezoekers blij zijn dat ze behouden worden doordat er een nieuwe functie aan gegeven is. Op deze manier blijft de historie aanwezig in het gebied, wat zorgt voor een betere ervaring. Voor de sociaal- culturele context is de drukte een bepalende factor in de motivatie om Rotsoord te bezoeken en de aanwezigheid van andere bezoekers wordt als iets positiefs gezien. Het is voor iedere bezoeker persoonlijk wat hij of zij als positief of negatief beleeft en wat de herkenningspunten van Rotsoord zijn. De persoonlijke context beïnvloedt de opinie over de fysieke en sociaalculturele context en beïnvloedt daarmee de beleving van Rotsoord als vrijetijdslocatie.

Op basis van de resultaten van dit onderzoek kunnen de volgende aanbevelingen gedaan worden die helpen om Rotsoord verder te ontwikkelen als vrijetijdslocatie en om meer bezoekers aan te trekken:

- Er moet meer groen komen op Rotsoord om de beleving van de omgeving te verbeteren. Dit kan vanuit de gemeente gedaan worden door de kinderboerderij opener te maken door de onaantrekkelijke omheining tegenover de Pastoefabriek aan te passen of door een park of perkjes te maken verspreid over het gebied. Verder kunnen horecaondernemers hun terras groener aankleden met bloem- en plantenbakken. - De gemeente moet Rotsoord beter aanduiden als gebied op de bewegwijzering (bijvoorbeeld rondom station Vaartsche Rijn) om de herkenbaarheid te vergroten. - Het helpt om een aantrekkelijke naamaanduiding bij de entree van het gebied te plaatsen om het herkenbaar te maken voor iedereen die het gebied bezoekt of erlangs komt en om de entrees uitnodigend te maken. Dit kan vanuit de gemeente gedaan worden, maar ook vanuit de ondernemers en bewoners. - Om meer bekendheid te genereren moet Rotsoord opgenomen worden in informatiefolders en lokale kranten en er moet geadverteerd worden op sociale media. Dit kan vanuit de gemeente gebeuren middels een marketingcampagne, maar ook vanuit de ondernemers op Rotsoord. - De cultuurroute moet door de gemeente gerealiseerd worden. Ondanks dat Rotsoord nog niet af is, is er genoeg te zien en te beleven. Bezoekers van de Ooster- en Westerkade en Ledig Erf die via station Vaartsche Rijn komen moeten hiermee geprikkeld worden om verder te kijken dan alleen de binnenstad. Hiervoor moet het historisch industrieel karakter van het gebied meer benadrukt worden, door bijvoorbeeld informatievoorzieningen te maken bij de historische panden. Dit maakt een cultuurroute nog aantrekkelijker. - De openbare ruimte rondom De Helling moet aangepakt worden door de gemeente. Dit is het eerste gedeelte wat mensen zien die vanuit de binnenstad komen en wordt genoemd als lelijk en niet uitnodigend. Indien dit opgeknapt wordt met dezelfde bestrating als De Trip en groen wordt de hierboven genoemde cultuurroute ook aantrekkelijker. - Er moeten meer evenementen en culturele activiteiten georganiseerd worden, hier is vraag naar. De gemeente moet hiervoor sneller een vergunning leveren maar het is aan de ondernemers op Rotsoord, de HKU, of andere evenementenorganisaties om het initiatief te nemen. Bezoekers uit Utrecht die op zoek zijn naar evenementen in eigen stad vermijden op deze manier de binnenstad en kunnen een hele dag op Rotsoord doorbrengen. - Het ontwerp en de inrichting van het plein bij De Trip moet doorgetrokken worden over de andere delen van Rotsoord, zodat er meer plek komt voor bezoekers. Zoals het gedeelte bij De Helling, wat hierboven genoemd is, maar ook het gedeelte bij de Pastoefabriek verdient meer aandacht van de ruimtelijke ontwerpers van de gemeente, omdat daar ook voorzieningen zitten die op dit moment nog onbekend zijn voor veel bezoekers en de omgeving op dit moment niet uitnodigt. - Er moeten meer faciliteiten op Rotsoord komen die overdag open zijn en die meer bieden dan alleen horeca. Op deze manier wordt Rotsoord overdag levendiger en kunnen bezoekers naar het gebied komen om iets anders te doen dan alleen consumeren. Het is dus zaak voor Utrechtse ondernemers om met iets te komen wat geen horeca of winkel is en wat overdag bezoekers aantrekt.