Anything goes? Jeff Koons: al dertig jaar een begrip in de kunstwereld.

Abstract

Jeff Koons en zijn oeuvre zijn opvallend doordat ze de grens tussen high art en kitsch provoceren. Daarnaast kan gesuggereerd worden dat Koons een nieuw kunstenaarstype heeft ontwikkeld die zowel fascineert als irriteert. Doordat Koons zichzelf en zijn oeuvre oppervlakkig presenteert, zijn recente werk weinig vernieuwend is en hij veel negatieve kritiek krijgt ga je je afvragen hoe hij al ongeveer dertig jaar succesvol is. In dit onderzoek wordt door middel van vergelijkend literatuuronderzoek de volgende twee onderzoeksvragen beantwoord: vertegenwoordigt Jeff Koons een nieuw kunstenaarstype en in hoeverre verhoudt zich dit tot de condities in de kunstwereld van de jaren tachtig? Hoe heeft Jeff Koons zijn positie als een van de meest succesvolle kunstenaars van de twintigste en eenentwintigste eeuw de afgelopen dertig jaar weten te behouden? Voor het beantwoorden van de onderzoeksvragen is het onderscheid gemaakt tussen de doorbraak van Koons en de tegenwoordige Koons wat betreft oeuvre, kunstenaarstype, zelfpresentatie en kritieken. Koons brak door met zijn Banality-serie in 1988, een tijd waarin de Amerikaanse kunstmarkt enorm in de lift zat. Kunst werd een investering. Onder andere veilinghuizen en de populaire media haakten hierop in door uitbundig reclame te maken om deze jetset aan te trekken. Voor Koons is dit de start geweest om zichzelf en zijn oeuvre strategisch neer te zetten in interviews, advertenties en andere media: in de jaren tachtig als een soort popster, tegenwoordig als salesman. Verder continueert hij zijn zelfverzekerde en charismatische manier van communiceren en het positioneren van zichzelf samen met zijn oeuvre. Koons is met zijn kunst sinds Banality blijven spelen met de vervaging tussen high art en de populaire media. Alles wat in de wereld al aanwezig is, is perfect zoals het is. Dit resulteert in bewerkte, uitvergrote kopieën van al bestaande beelden uit de massamedia en kunstgeschiedenis, gemaakt van duur materiaal. Zijn werk is gericht op de interpretatie van de toeschouwer: de noties wat betreft zichzelf, sentiment, religie en bovenal seks. Volgens Koons zelf exploiteert hij alle mogelijke middelen om met de toeschouwer te communiceren om diegene te motiveren diens schaamte los te laten en de banaliteit te omarmen. Concluderend is Koons het kunstenaarstype die te omschrijven is als een strategische celebrity-kunstenaar annex salesman die zijn kunst en zichzelf schaamteloos in de aandacht weet te brengen door te irriteren en tegelijkertijd te fascineren. De herkenning die de toeschouwer voelt in Koons’ werk en zelfpresentatie is de rode draad die door zijn gehele oeuvre van de jaren tachtig tot nu blijft lopen. In combinatie met zijn overtuigende manier van communiceren wil de toeschouwer zijn scepsis (bijna) laten varen.