Nee is nee. Maar soms ook niet. Een experimenteel onderzoek naar de invloed van type woordpaar, attitudesterkte en afnamemodus op formuleringseffecten in vragenlijsten over het Nederlandse rookbeleid

Abstract

Formuleringseffecten bij contrastieve vragen zijn al bijna driekwart eeuw onderwerp van uitgebreid wetenschappelijk onderzoek. Deze effecten treden niet altijd op en niet altijd in dezelfde richting. In een split-ballotonderzoek zijn drie mogelijke verklaringen daarvoor onderzocht. Ten eerste is nagegaan of het type woordpaar verklaart waarom formuleringseffecten wel of niet optreden en in welke richting. Onderscheid werd gemaakt in woordparen met een absolute en een relatieve vergelijkingsstandaard. Dit verschil blijkt noch van invloed op zowel het optreden van formuleringseffecten, noch op hun richting. Ten tweede is attitudesterkte als veroorzaker van formuleringseffecten getoetst. Ook van deze variabele kan niet worden gesteld dat het een sluitende verklaring vormt. Ten slotte werd gevarieerd in afnamemodus: de vragenlijsten werden zowel op papier als digitaal ingevuld. Wegens onvoorziene afnameproblemen kunnen beide groepen echter niet zonder kanttekening met elkaar worden vergeleken. De resultaten laten wel zien dat afnamemodus een oorzaak van formuleringseffecten kan zijn. Zowel attitudesterkte als afnamemodus zijn constructen die naar aanleiding van deze studie niet kunnen worden uitgesloten als invloedrijke factoren bij formuleringseffecten.