Meedoen is een kunst: Over het beoordelen van participatieve kunst

Abstract

Vanaf de jaren negentig is er een nieuwe kunstpraktijk ontstaan, waarbij de ontmoetingen tussen mensen centraal staat en die een opleving van het maatschappelijke engagement inluidt. Deze maatschappelijke geëngageerde participatieve kunst kenmerkt zich door de nadruk op het proces en het ontbreken van een kunstobject. Door de jaren heen hebben verschillende theoretici zich beziggehouden met de theorievorming van deze kunst. De kunstbeschouwing die tot en met de jaren negentig gehanteerd wordt is niet meer van toepassing, omdat het kunstobject daarbij centraal staat. Maar welke benaderingen zijn er sindsdien opgekomen? Uit het discours van deze kunst zijn drie verschillende benaderingen af te leiden. Namelijk de relationele esthetiek van curator Nicolas Bourriaud, de esthetische benadering van kunsthistorica Claire Bishop, en de sociaalpolitieke benadering van filosofen Jacques Rancière en Chantal Mouffe. Deze drie benaderingen zoeken allen op andere plekken de waarde van de kunst. Bourriaud richt zich voornamelijk op de sociale relaties die ontstaan, Bishop probeert de esthetiek te vinden, en Rancière en Mouffe proberen een meer alomvattende benadering te formuleren. In dit onderzoek worden deze drie benaderingen met elkaar vergeleken en worden er kritische kanttekeningen gemaakt. Vervolgens wordt er gekeken hoe deze benaderingen zich verhouden tot de kunstpraktijk van Jeanne van Heeswijk. Jeanne van Heeswijk is een toonaangevende Nederlandse kunstenaar op het gebied van de maatschappelijk geëngageerde participatieve kunst. Haar praktijk richt zich op de rol van de kunst en kunstenaar binnen de samenleving. Met haar kunstprojecten probeert zij deelnemers medezeggenschap te geven over hun dagelijkse omgeving en toekomst. Aan de hand van de drie genoemde benaderingen wordt er gekeken naar de waarde van deze kunst en of haar projecten geslaagd zijn. Al snel wordt duidelijk dat er bij een kunst die zoveel uiteenlopende vormen aanneemt, er per project gekeken moet worden naar hoe het beoordeelt moet worden en waar de waarde ligt.