Tussen tolerantie en verbod

Abstract

Onderhavige studie poogt vanuit een vergelijkend perspectief de uiteenlopende ontwikkeling van het naoorlogse kartelbeleid in respectievelijk Nederland en Duitsland te verklaren. Waar Nederland het grootste deel van de 20ste eeuw te boek stond als kartelparadijs, liep Duitsland sinds de Tweede Wereldoorlog in Europa voorop met een streng kartelverbod. Het vergelijkende kader bestaat uit een vijftal factoren die in samenspel de koers van het kartelbeleid hebben bepaald. Het gaat hier om: de plaats van het kartelbeleid binnen de economische politiek, de economische impact van kartels zelf, externe invloeden, conjuncturele schommelingen en de aard van het karteldiscours. Betoogd is dat geen dezer factoren op zichzelf in staat is de koers van het kartelbeleid te verklaren. Slechts in onderlinge samenhang kan de divergentie tussen het Nederlandse en Duitse kartelbeleid worden verklaard. Hierbij wordt betoogd dat met name het belang van een wetenschappelijk karteldiscours voor de herziening van het kartelbeleid in de literatuur ten onrechte onderbelicht is gebleven. Waar Duitsland reeds in de eerste helft van de twintigste eeuw zo een discours ontwikkelde, bleef Nederland achter. Daarnaast was in beide landen een exogene schok nodig om het transitieproces van misbruik- naar verbodsstelsel in gang te zetten. In Duitsland had deze schok gelijk na de Tweede Wereldoorlog plaats; de Amerikaanse bezetter gaf het startsein voor het ontwerp van een nieuwe kartelwet. Zo een herziening vond in Nederland pas in 1998 plaats, onder druk van de voortschrijdende Europese economische integratie.