De Muur van Mussert: van Lunterse ‘NSB-kuil’ naar nationale ‘bedenkplek’

Abstract

Dit onderzoek bestudeert de omgang met het dadererfgoed de ‘muur van Mussert’ in Lunteren vanaf de oprichting van dit complex tot benoeming tot rijksmonument in 2018. Deze lange periode wordt in dit onderzoek opgedeeld in drie delen. Eerst wordt de periode van 1936 tot 2004 besproken. Na de oorlog was de aandacht voor de muur nihil. Na deze periode wordt de discussie in 2004 besproken. In dit jaar laaide er een lokale discussie op over de waarde van de muur als monument. De argumenten van de verschillende betrokkenen lagen in die discussie te ver uit elkaar en consensus werd niet gevonden. De angst om als NSB-gemeente bestempeld te worden, de angst dat de muur een bedevaartsoord voor neonazi’s zou worden en het idee dat een monumentstatus te veel eer zou geven aan de NSB beheersten de discussie in 2004. In 2014 laaide de discussie opnieuw op. Ditmaal strekte het debat verder uit dan Lunteren en omgeving. De nationale waarde van de muur werd steeds meer benadrukt en erkend. De muur zou volgens voorstanders van monumentstatus kunnen dienen als educatief middel om jongere generaties iets te leren over het Nederlandse oorlogsverleden. Betrokkenen kozen bewust voor een nationale aanpak met als doel te voorkomen om weer in dezelfde discussie als 2004 te verzanden en problematiek zoals angst om als NSB-gemeente bekend komen te staan werd hierdoor vermeden. Ook lijkt het dat er voor de omgang met dadererfgoed inspiratie is gevonden in Duitsland. Voor dit onderzoek is gesprokken met zoveel mogelijk betrokkenen in de discussies van zowel 2004 als die vanaf 2014. Een discoursanalyse van hun argumenten heeft het mogelijk gemaakt om de discussie zo helder mogelijk in kaart te brengen. Door een tijdspanne van 1936 tot 2018 te bestuderen, en verschillende fases hierin te analyseren, kan dit onderzoek duidelijk veranderingen aanwijzen in de omgang met de ‘muur van Mussert’ en daarmee ook algemener veranderingen in de omgang met dadererfgoed in Nederland.