Koorddansen boven het IJ - Organisatie en betekenis van de NDSM-werf

Abstract

De NDSM-werf in Amsterdam Noord is een gebied wat in de loop van de jaren sterk van karakter is veranderd door economische invloeden en gentrificatieprocessen. Dit onderzoek is een case study dat probeert in kaart te brengen hoe het gebied is georganiseerd en hoe de betekenis van de werf tot stand komt voor de verschillende partijen die er actief zijn. Om dit te doen is het gebied bestudeerd als een proceslandschap, dat onderhevig is aan doorlopende sociale praktijken, politieke twist en strijd waarin verschillende actoren overheidsstrategieën bemiddelen naar locatie-specifieke toekomstbeelden. Daarnaast is er gekeken naar de interactie tussen de fysieke ruimte en de sociale constructie van de betekenis van het gebied voor zijn gebruikers.

De gebruikswaarde van de werf is verschoven van een economische en industriële waarde voor Stadsdeel Noord, naar symbolische culturele waarde met een economisch aspect. Door de herwaardering en de formalisering van het gebied dreigt het rafelrandkarakter van de werf te verdwijnen. Tegelijkertijd wordt er vooral vanuit de projectontwikkelaar getracht om het esthetische rafelrandkarakter van het gebied te benadrukken. Het consequent naar voren brengen van de creatieve en authentieke karakter van de werf kan gezien worden als een vorm van hard branding en past binnen de ontwikkeling van commodification van het herontwikkelde gebied, waarin de economische waarde van de ruimte steeds verder de boventoon voert. Door veel oorspronkelijke gebruikers, vooral uit de culturele en creatieve hoek wordt deze ontwikkeling ervaren als een verlies aan authenticiteit. De periode tussen de start van de herontwikkeling tot het bereiken van het voorgestelde eindbeeld heel interessant is op de NDSM-werf belangrijk voor het ontstaan van nieuwe initiatieven en spontane ideeën. De tijdelijkheid biedt de mogelijkheid om buiten de gevestigde kaders te denken en te handelen. Anderzijds zorgt de begrenzing door de tijdelijkheid voor urgentie. De tijdelijkheid kan dus een interessante spanning opleveren, die in het geval van de NDSM-werf heeft geleidt tot bijzondere festivals, kunstprojecten en horecainitiatieven. De vertraginging die de ontwikkeling van de NDSM-werf heeft opgelopen –de verlenging van de tijdelijkheid– wordt door sommigen gezien als een blessing in disguise, omdat het nieuwe initiatieven de kans geeft zichzelf te bewijzen en daarmee ervoor zorgt dat een bepaalde authenticiteit langer behouden blijft. De organisatie op de werf is opgevat als een partial organization waarin alle partijen onderling verbonden zijn door middel van een of meer elementen uit een traditionele organisatie. De centrale organisatie in deze analyse is de Stichting Beheer NDSM-werf Oost geweest, een publiek-privaat initiatief dat zich bezighoudt met het beheer en de programmering van het oostelijk deel van de NDSM-werf. De verschillende partijen proberen invloed uit te oefenen op de ontwikkeling van de werf. Welke ontwikkelingen ze voorstaan en hoe succesvol ze zijn in het nastreven ervan is afhankelijk van de ordening van waarden van de partij (orders of worth) en de toegang tot economisch en sociaal kapitaal. Het projectbureau van de gemeente en de projectontwikkelaar hebben een grote invloed op de ontwikkeling van het gebied. De kunstenaars aan de andere kant dreigen steeds verder gemarginaliseerd te raken.