De kronieken van de Nederlandse universiteit. Een zoektocht naar diverse diversiteit

Abstract

In dit onderzoek is gekeken naar het verhaal, of te wel de kronieken, van de Nederlandse universiteit rondom het diversiteitsbeleid. De beleidsdocumenten van acht universiteiten en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap zijn geanalyseerd op het heersende beleidsdiscours, op beleidsveranderingen en beleidsleren. Er is getracht een overzicht te creëren over de status van het huidige diversiteitsbeleid en de ontwikkelingen die hebben plaatsgevonden in de afgelopen tien jaar. Door middel van dit overzicht zijn uiteindelijk vier aanbevelingen opgesteld voor een gezamenlijk actieplan voor de universiteiten en om zo de diversiteitsdoelstellingen opgesteld door het ministerie te bereiken in 2025. Een beleidsdiscoursanalyse is uitgevoerd om te zien of de actoren een voorkeur hebben voor een toegankelijkheids-, markt-, nadeligheids-, democratie- of competitiediscours. Deze analyse laat zien dat er een voorkeur heerst voor het marktdiscours. Dit discours wordt aangestuurd door een economische paradigma rondom diversiteit. Universiteiten vinden diversiteit belangrijk voor het verhogen van de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek, om zo een goede positie te verkrijgen op de competitieve markt. Daarentegen wordt er weinig tot geen aandacht besteed aan het nadeligheidsdiscours in de beleidsdocumenten. Beleidsveranderingen vinden plaats op een instrumenteel niveau, waarin aanpassingen worden doorgevoerd in de beleidsdoelstellingen. Ook zijn een aantal kleine verschuivingen waar te nemen op het paradigmatische niveau, waarin het economische paradigma plaatsmaakt voor een maatschappelijk paradigma. Hierin wordt er belang gehecht aan het feit dat universiteiten onderdeel zijn en in dienst staan van een maatschappij en daarom moeten zorgen voor een juiste afspiegeling in de studentenpopulatie en wetenschappelijke staf. Wanneer veranderingen in een paradigma plaatsvinden, zou dit kunnen duiden op een hoog niveau van beleidsleren. Echter, aan de hand van dit onderzoek is het moeilijk op te maken of universiteiten in staat zijn tot reflecterende processen rondom diversiteit. Dit wordt gezien als een vereiste voor het plaats laten vinden van paradigmatische veranderingen en voor aanpassingen in de percepties van de actoren. Vervolgonderzoek moet uitwijzen of deze reflecterende processen daadwerkelijk plaatsvinden. Door middel van het verkregen overzicht zijn vier aanbevelingen gedaan. Allereerst is het belangrijk om een meervoudig paradigma te realiseren, waarin aandacht wordt besteed aan alle diversiteitsbeleidsdiscoursen. Daarnaast moeten reflecterende processen meer opgang worden gebracht om zo het hoogste niveau van beleidsleren te bereiken. Verder moeten universiteiten nadenken over het meer zichtbaar maken van de genomen maatregelen rondom diversiteit en is het belangrijk om ook na te denken over de langere termijnvisie van het diversiteitsbeleid.