ANTIEKE ATTISCHE IDENTITEITEN ; Hoe offerkalenders uit het antieke Griekenland de verschillende religieuze identiteiten in de polis weergeven

Abstract

Deze scriptie onderzoekt de verschillende identificeerbare religieuze identiteiten die te vinden zijn in de offerkalenders afkomstig uit het antieke Attica. De vraag die wordt gesteld is dan ook: “Hoe drukken verschillende groepen in de Atheense polis hun identiteit op zowel lokaal als op polis niveau uit door middel van religieuze gebruiken?”. De offerkalenders die worden onderzocht om deze vraag te beantwoorden lenen zich uitstekend voor dit doeleinde. Deze offerkalenders komen namelijk uit hetzelfde tijdperk en komen uit dezelfde stadstaat. Op die manier is het mogelijk vergelijking te trekken over de religieuze gebruiken op zowel lokaal als regionaal niveau. Door deze vergelijkingen en overeenkomsten is het mogelijk conclusies te trekken over de verschillende religieuze identiteiten in verschillende lagen van identiteit van de inwoners van Attica. De offerkalenders die aan bod komen in deze scriptie zijn die van demen Thorikos, Erchia en de Marathoonse Tetrapolis. Vervolgens worden deze tegenover de staatskalender van Athene gezet om een vergelijkend beeld te kunnen scheppen tussen deze deme en de stadstaat als geheel. Onderzoek naar deze primaire bronnen heeft de volgende resultaten opgeleverd:

- De demen zijn erg verschillend als er gekeken wordt naar het niveau van individualisme met het oog op de lokale culten en riten. Zo is de deme Thorikos duidelijk erg trots op haar mythische verleden en dat is terug te zien in de offerkalender als men ziet hoe belangrijk de lokale mythische helden werden gevonden. Deze krijgen namelijk verreweg de meest belangrijke offers en er is zelfs een gehele maand, Maimakterion, gewijd aan Thorikos. Deze lokale mythische held is de enige die in deze maand geëerd wordt. De offers van deze maand zijn ook uitzonderlijk groot in vergelijking met de andere offers die gebracht worden in de rest van het jaar.

- Er zijn ook duidelijke overeenkomsten aan te tonen tussen de verschillende demen en de stadstaat als geheel. Wat bijvoorbeeld erg belangrijk is in vrijwel alle kalenders is de cultus met betrekking tot de stichtingsmythe van Athene die te maken met de held Erechtheus en zijn afkomst uit de Aarde (ofwel de mythische Gaia). Ook is de cultus van Demeter erg belangrijk en wordt in elke kalender genoemd. In die van Erchia wordt zelfs een bijzonder groot offer gebracht aan de bekende Mysteriën van Eleusis. Dit laat een duidelijk verband zien tussen Erchia en de rest van Attica.

Dit onderzoek heeft onder andere gebruik gemaakt van vertalingen van de primaire bronnen: de offerkalenders. Er is ook gebruik gemaakt van literaire primaire bronnen en secundaire bronnen die licht schijnen op het mythische verleden van de helden en goden aan wie offers gebracht werden. Ook zijn er wetenschappelijke artikelen gebruikt die deze offerkalenders bestuderen op zowel individuele basis als gezamenlijke basis.