Integriteit in publieke organisaties

Abstract

Integriteit is een veelgebruikt begrip binnen het openbaar bestuur. Het kent echter meerdere betekenissen en toepassingen waardoor het niet altijd exact duidelijk is waarover het gaat wanneer er wordt gesproken over integriteit. Deze masterthesis bestudeert het thema bestuurlijke integriteit vanuit het specifieke perspectief van de Nationale ombudsman. Deze organisatie zet zich in voor behoorlijk bestuur in de publieke sector. Hij behandelt klachten van burgers over hun interactie met publieke organisaties. Integriteit en integriteitsschendingen zijn daarvan een onontbeerlijk onderdeel. Het is daarom voor de Nationale ombudsman belangrijk om systematisch te reflecteren op zijn eigen institutionele positie om over integriteit te verhandelen. In deze scriptie wordt onderzocht welke specifieke connotaties en aandachtsgebieden binnen het begrip integriteit relevant zijn voor het werkveld en de autoriteit van de Nationale ombudsman. De Nationale ombudsman moedigt organisaties aan om te denken vanuit het burgerperspectief. Dit perspectief bevat kernelementen uit het Habermasiaanse concept ‘leefwereld’. Ik zal betogen dat integer ambtelijk handelen in moreel ambigue situaties moet voldoen aan de normatieve voorwaarde van het burgerperspectief van de Nationale ombudsman. In situaties waarin er geen duidelijkheid is over het goede ambtelijke handelen biedt deze conceptualisering van integriteit een moreel ijkpunt om in morele dilemma’s integer te kunnen handelen. Daardoor legitimeert het ten minste de morele discretionaire ruimte van ambtenaren, zonder direct een uitspraak te doen over de inhoudelijke invulling van het ambtelijk handelen binnen die ruimte. Er wordt in dit onderzoek gebruik gemaakt van de literatuur uit de overheids- en bedrijfsethiek. Daarnaast wordt er doormiddel van casuïstiek uit de klachtenpraktijk van de Nationale ombudsman een empirisch beeld gevormd van de praktische toepassingsruimte. In de conclusies worden enkele beleidsaanbevelingen gedaan.