Williams’ kritiek op het Utilisme, met betrekking tot gevoelens, projecten en vervreemding

Abstract

Bernard Williams heeft in zijn werken sterke kritiek geuit op het utilisme. In deze scriptie ga ik in op enkele kritiekpunten van hem op het act-utilisme. Deze kritiekpunten hangen samen met vervreemding. In deze scriptie probeer ik een utilitaire tegenwerping te vinden voor twee van zijn kritiekpunten. Ik bespreek het kritiekpunt van Williams dat het utilisme morele gevoelens van mensen devalueert door zijn onpartijdige en consequentialistische natuur. Het utilisme kan zich verdedigen door te stellen dat mensen ook vanuit utilitaire overwegingen tot gevoelens komen en dat die die gevoelens in tegenstelling tot andere gevoelens wel gunstige gevolgen hebben. Daarom is het waardevoller om die gevoelens te stimuleren. Vanuit dat uitgangspunt hoeft er ook niet zo veel vervreemding plaats te vinden. Men vervreemdt enkel van die morele gevoelens die slechte gevolgen zullen hebben. Dat is voor de utilist een acceptabele conclusie. Daarnaast bespreek ik de objectie die Williams heeft met betrekking tot projecten. Het utilisme kan het belang van persoonlijke projecten voor mensen niet goed beschrijven omdat het ieders handelen evenveel gewicht geeft in de utilitaire calculus. Het utilisme doet dat echter op basis van goede gronden. Bij ieder project dat een persoon aangaat heeft hij ook daadwerkelijk op wat voor manier dan ook hulp of instemming nodig van andere personen. Projecten met gunstige resultaten krijgen voorrang omdat ze beter zijn voor de wereld. Er is ruimte voor mensen om zich aan die norm aan te passen. Daardoor kunnen ze wel degelijk betekenis vinden in projecten. Enkel de projecten die egoïstisch of niet bevorderlijk zijn voor de wereld worden afgekeurd. Deze vaststelling heeft ook gevolgen voor de mogelijke vervreemding van mensen van hun projecten en handelingen. Die kan worden beperkt omdat mensen hun eigen projecten nog steeds kunnen vormen zolang die maar voldoen aan de utilitaire eis. Het is duidelijk dat utilisme mensen enigszins laat vervreemden, omdat het een onpartijdige en resultaatgerichte kijk op zaken is en mensen kijken niet enkel op die wijze naar moraliteit, gevoelens en handelingen. Ik denk dat het utilisme voldoende aanknopingspunten geeft om wel zinvolle invulling te geven aan het leven. Ook voor het vormen van morele gevoelens is wel degelijk plaats en daardoor kan een mens nog steeds dicht bij zichzelf blijven.