Film als wapen: Joseph Goebbels en filmpropaganda in het Derde Rijk.

Abstract

Propaganda was in de dagen van het Derde Rijk een middel om de esthetiek van het Derde Rijk over de bevolking te verspreiden. Zo kon het regime de perceptie van de werkelijkheid van haar onderdanen beïnvloeden. De dagboekfragmenten van propagandaminister Joseph Goebbels zijn een goede bron om hier onderzoek naar te doen. Zo vertellen de fragmenten veel over de persoonlijke bemoeienis van Goebbels met het tot stand brengen van de Duitse oorlogspropaganda en dan met name de filmpropaganda. De esthetiek van het Derde Rijk is niet alleen terug te zien in de propagandafilms, maar ook in de dagboeken. De esthetiek omvat dus ook de persoon Goebbels. Goebbels was persoonlijk erg betrokken bij de productie en het censureren van de propagandafilm Kolberg en de afleveringen van de Deutsche Wochenschau. Omdat hij deze projecten vaak benoemd in zijn dagboekfragmenten, zijn de ontwikkelingen van Kolberg en de Deutsche Wochenschau goed te volgen. Gedurende het laatste oorlogsjaar begint Goebbels steeds meer militaire ontwikkelingen te beschrijven in zijn dagboeken. Hij ziet dat Duitsland zijn onafwendbare ondergang tegemoet gaat. Hierdoor ontstaat er bij Goebbels een gevoel van fatalisme. De filmpropaganda moet een ander beeld tonen, maar dat fatalisme begint in het laatste oorlogsjaar ook door te dringen in de filmpropaganda zelf. Het opmerkelijke feit doet zich voor dat propaganda en werkelijkheid of realisme steeds meer met elkaar verweven raken. Zo is er geen duidelijke scheiding meer waar te nemen. Dit zorgt voor een grote ambiguïteit bij Kolberg en de DW. De propagandaboodschappen die zij moeten verkondigen worden niet ondersteund door het beeldmateriaal, wat eerder een moedeloos beeld laat zien. Ditzelfde moedeloze beeld is ook terug te zien in de dagboekfragmenten van Goebbels in het laatste oorlogsjaar. Zo komen in de persoon Goebbels de film Kolberg, de Deutsche Wochenschau en de dagboekfragmenten samen. Goebbels bepaalde dus niet alleen het filmpropagandabeleid van het Derde Rijk, maar drukte er ook nadrukkelijk zijn eigen stempel op.