Meer of minder Marokkaans? Onderzoek naar het Marokkaans-Nederlands accent in de rechtbank

Abstract

Dit onderzoek gaat over het gebruik van een Marokkaans-Nederlands accent in de rechtbank. Er wordt onderzocht of er een verschil is in de sterkte van het Marokkaans-Nederlands accent buiten de rechtbank, aan het begin van de rechtszitting en aan het eind van de rechtszitting. In het theoretisch kader wordt eerst ingegaan op de onderwerpen meertaligheid in de rechtbank, accenten, geloofwaardigheid en stereotypering, accenten in de rechtbank, het Marokkaans-Nederlands accent, accommodatie en tot slot de kenmerken van het Marokkaans-Nederlands accent. Dit mondt uit in de volgende onderzoeksvraag: In hoeverre verandert het accent van iemand met een Marokkaans Nederlandse manier van spreken in de rechtbank? Dit is onderzocht met behulp van transcriptanalyse. Het onderzoeksmateriaal bestaat uit verschillende afleveringen van de EO-serie De rechtbank. Uit deze serie zijn vijf personen met een Marokkaans-Nederlandse uitspraak onderzocht. Van deze personen is al het beschikbare materiaal getranscribeerd, waarbij er onderscheid is gemaakt tussen fragmenten buiten de rechtbank, aan het begin van de rechtszitting en aan het eind van de rechtszitting. In elk transcript is een extra regel toegevoegd om de kenmerken van het Marokkaans-Nederlands accent te transcriberen. Vervolgens is er geteld hoe vaak een kenmerk kon voorkomen en hoe vaak deze ook daadwerkelijk voorkwam. Dit is zowel per verdachte gedaan als voor alle verdachten bij elkaar. Hieruit wordt geconcludeerd dat het accent van iemand met een Marokkaans-Nederlandse uitspraak verandert binnen de rechtbank ten opzichte van buiten de rechtbank. Aan het begin van de rechtszitting vermindert het accent en naarmate de zitting vordert verandert het weer naar hoe het buiten de rechtbank is. Personen met een Marokkaans-Nederlands accent accommoderen dus aan de rechter, die en hogere sociale status heeft dan hen en een moedertaalspreker van het Nederlands is. De literatuur suggereert dat mensen dit doen om een betere indruk te maken (Giles & Powesland, 1997). Tijdens de rechtszitting is er sprake van disaccommodatie. Volgens de literatuur gebeurt dit met name omdat de verdachten zich af willen zetten tegen de andere personen in de rechtbank, om integriteit, afstand en identiteit te behouden (Giles, Coupland & Coupland, 1991; Nortier & Dorleijn, 2008). Een andere verklaring zou kunnen zijn dat accommodatie lastig vol te houden is (Giles & Powesland, 1997); wellicht is dit nog moeilijker in een situatie waarin iemand zichzelf moet verdedigen, zoals de rechtbank.