| dc.description.abstract | Deze scriptie heeft als doel te onderzoeken welke ontwerp- of architectuurvoorbeelden als inspiratie dienden of invloed hadden op de classicistische villaontwerpen van Jan David Zocher jr., en in welke mate hij deze inspiratie toepaste op zijn gebouwde landhuizen.
Eerdere monografische studies en andere literatuur wees vooral op Zochers ogenschijnlijke Engelse en Duitse connecties. Echter, Zochers zeer Franse vorming onder auspiciën van koning Lodewijk Napoleon en zijn leertijd tijdens het Keizerrijk in Parijs en Rome doen vermoeden dat niet zozeer het eiland in de Noordzee of onze oosterburen maar met name Frankrijk de primaire inspiratie voor zijn architectonisch werk heeft geleverd. Deze scriptie heeft getracht de volgende vraag te beantwoorden: Liggen er Frans-Italiaanse inspiratiebronnen ten grondslag aan Zochers villaontwerptekeningen en hoe zijn deze invloeden vertaald naar zijn gebouwde landhuizen?
Door middel van een combinatie van (biografisch) literatuuronderzoek, een vormanalyse van de villaontwerpen (tekeningen) en vervolgens een vergelijking tussen zijn ontwerptekeningen en de landhuizen die hij daadwerkelijk bouwde, is getracht een antwoord op de vraag te vinden.
In een beknopte biografie en beschrijving van zijn studietijd is duidelijk geworden dat Zocher in Frankrijk veel kennis moet hebben opgedaan. Franse en Italiaanse les- en modelboeken die hij kende van zijn Franse leertijd kunnen een directe inspiratiebron geweest zijn. Daarnaast is benadrukt dat bij een vertaling van ontwerp naar gebouwd huis ook factoren als de wensen van de klant een rol hebben gespeeld. Deze factoren liggen buiten Zochers bereik, hetgeen betekent dat in de analyse opgepast moet worden met conclusies trekken uit verschillen tussen een gegeven ontwerp en een realisatie.
De villa à l’italienne dient als uitgangspunt voor de beeldanalyse. Hoofdzakelijk Franse voorbeelden in deze bouwmodus worden in hoofdstuk 2 voor de beeldanalyse naast de ontwerptekeningen van Zocher gelegd, die binnen twee thema’s in verschillende ontwerpideeën zijn verdeeld (Compact, Middelgroot en Breed). Hier zijn veel overeenkomsten gevonden. Vaak gebruikte Zocher elementen of specifieke details uit een gegeven inspiratiebron en paste deze toe in zijn eigen ontwerp. In andere gevallen nam Zocher juist het corpus van een villa à l’italienne over, dus de (meestal blokvormige) proporties en dimensies van een bouwlichaam. In een enkel geval nam Zocher zowel corpus als geveldetaillering over waardoor een bijna exacte kopie ontstond. Zocher gebruikte aldus een divers palet aan toepassingsmogelijkheden van de inspiratiebronnen die hij (hoofdzakelijk uit zijn studietijd) kende. Op deze manier is de villa à l’italienne steeds op variabele mate zichtbaar in Zochers ontwerpen.
Om het tweede deel van de onderzoeksvraag te beantwoorden zijn de werkelijk gerealiseerde landhuizen van Zocher vergeleken met zijn ontwerptekeningen per ontwerpidee. In deze gebouwde landhuizen is eveneens de Italiaanse invloed terug te vinden. Soms is de realisatie niet direct terug te leiden naar de inspiratiebron maar wel naar de ontwerptekening van Zocher. In een ander geval is de inspiratiebron direct zichtbaar, hetgeen duidelijk het op Italië geënte idee dat (meestal) via Frankrijk verliep laat zien.
Over de relatie tussen Zochers ontwerpen en zijn gebouwde huizen kan gesteld worden dat Zocher meer idealiserend en romantisch is in zijn ontwerpen dan in praktijk. Setting en plaatsing van gebouwde landhuizen is vaak een resultaat van een trade-off tussen eigentijdse wensen en mode van de opdrachtgever en Zochers eigen idealen zoals terugkerend in zijn tekeningen. Een voorbeeld van een groot verschil met de voorbeelden uit Parijs is het constructiemateriaal. De paleizen en villa’s in Parijs werden voornamelijk in natuursteen (zandsteen en marmer) opgetrokken. Zocher bouwde ter verschil hoofdzakelijk in baksteen dat vervolgens werd gepleisterd – een veel goedkopere en minder chique oplossing.
Antwoord gevend op de hoofdvraag kan gesteld worden dat Zocher voor zijn villaontwerpen inspiratie haalde uit Frankrijk. Zijn Franse leerperiode heeft Zocher buitengewoon gevormd en zijn ontwerpen evenzo beïnvloed. Bij de vertaling naar gebouwde huizen wordt ook de invloed van de eigentijdse wensen en smaak zichtbaar, voornamelijk bij huizen die Zocher verbouwde vanuit een bestaand ontwerp.
Dit onderzoek laat zien dat voorgane studies zich onterecht teveel gericht hebben op Engeland en Duitsland als inspiratiebronnen. Het resultaat daarvan is een onjuiste inschatting van de invloed van Zochers Franse vorming en dus de invloed van Franse architectuurvoorbeelden op zijn werk. Deze studie heeft hiermee op bescheiden wijze deze lacune ingevuld.
Tenslotte is gebleken dat Zochers gerealiseerde landhuizen soms een compromis lijken te zijn tussen het op de villa à l’italienne geënte ideaalbeeld, zoals te zien in zijn tekeningen, en eigentijdse behoeften, mogelijkheden en bouwtraditie. | |
