Vluchtelingen en de Nederlandse samenleving: een Arendtiaanse benadering

Abstract

Politiek filosoof Hannah Arendt schreef na de Tweede Wereldoorlog onder andere over mensenrechten en hoe het is om als vluchteling buiten de samenleving te leven. In dit paper ga ik aan de hand van de gedachten van Arendt in op de situatie van asielzoekers en ongedocumenteerde vluchtelingen in Nederland, en stel ik de vraag: wat voor inzichten geeft de benadering van Hannah Arendt van de mens, politiek en mensenrechten in de discussie over de opvang van en omgang met vluchtelingen in de Nederlandse samenleving? In drie hoofdstukken laat ik zien dat een reflectie op Arendts ideeën een belangrijke bijdrage kan leveren aan de huidige discussie over vluchtelingen en de manier waarop we onze samenleving en ons vluchtelingenbeleid vormgeven. In het eerste hoofdstuk ga ik in op Arendts omschrijving van de menselijke conditie met in het bijzonder de activiteit handelen. In het tweede hoofdstuk staat het ‘recht om rechten te hebben’ centraal, en laat ik zien dat Arendt uitnodigt tot een verschuiving in ons denken waardoor de mens als handelend wezen meer centraal komt te staan. In het derde hoofdstuk ga ik in op Arendts ‘aporetische’ denkwijze, die zich kenmerkt door gangbare opvattingen van begrippen in twijfel te trekken en daarmee mogelijkheden te bieden om opnieuw over zulke begrippen na te denken. Arendts opvattingen vormen in dit paper een leidraad die ik waar nodig bekritiseer of bijschaaf, om vervolgens toe te kunnen passen op onze huidige omgang met en opvang van vluchtelingen in Nederland.