Amsterdamse muziekfestivals in de open lucht: vrijheidsuiting of -beperking? : een onderzoek naar het beleidsproces rondom de Amsterdamse festivals Amsterdam Open Air en Appelsap Fresh Music

Abstract

Festivals zijn populairder dan ooit: het aantal festivals is in de afgelopen dertig vervijfvoudigd. Niet alleen festivalbezoekers zijn enthousiast over festivals, maar ook de overheid. Gemeenten stimuleren festivals vanwege de verwachte opbrengst voor hun stad, zoals de opbrengst voor de lokale economie en het stedelijk imago. In media is er de laatste jaren meer aandacht gekomen voor de overlast van festivals, in de vorm van schade aan de natuur, geluidsoverlast en de ontoegankelijkheid van groengebieden. De Amsterdamse festivals Amsterdam Open Air en Appelsap Fresh Music waren de afgelopen jaren het onderwerp van politieke en publieke discussies waarin de overlast die de festivals veroorzaakten een grote rol speelde. Door het analyseren van de publieke en politieke debatten over deze twee Amsterdamse muziekfestivals wordt er getracht een bijdrage te leveren aan de lacune in de wetenschappelijke discussie over het beleidsproces rondom festivals. In dit onderzoek is antwoord gezocht op de vraag: ‘Hoe verliep het beleidsproces rondom de vergunningverlening aan de festivals Amsterdam Open Air en Appelsap Fresh Music in de periode 2011 tot 2016?’ Deze vraag is beantwoord door het reconstrueren en analyseren van de publieke en politieke debatten omtrent dancefestival Amsterdam Open Air en hiphopfestival Appelsap Fresh Music. De debatten zijn gereconstrueerd aan de hand van mediaberichten, persoonlijke blogs, beleidsdocumenten, opnames en notulen van raadsvergaderingen, twee interviews en een observatie en zijn geanalyseerd door middel van een interpretatieve beleidsanalyse aan de hand van het boek ‘Policy Paradox’ van Deborah Stone. Vanwege het gebrek aan beleidsonderzoek naar evenementen en festivals is in dit onderzoek ondersteuning gezocht in wetenschappelijk literatuur over de gevolgen van festivals voor de omgeving, ook wel de doelen en problemen van festivals genoemd in dit onderzoek. Er blijkt de nodige aandacht te zijn bij gemeenten voor de effecten van festivals op het stedelijke imago en de (lokale) economie. De sociale en ecologische gevolgen van festivals blijken onderbelicht in het onderzoek. De besproken auteurs wijzen daarnaast allen op de uniformiteit in onderzoeksmethodes bij het meten van effecten van festivals. Het model van Waldemar Cudny waarin hij de functies en disfuncties van het festivaltoerisme overzichtelijk weergeeft, maakt het makkelijker om de type problemen te onderscheiden die door verschillende partijen in het debat geadresseerd worden. Uit de analyse van het beleidsproces rondom de vergunningverlening aan de festivals Amsterdam Open Air en Appelsap Fresh Music blijkt dat de tegengestelde belangen van verschillende betrokken partijen aanleiding zijn voor een publieke en politieke discussie. De doelen of waarden die de festivalorganisaties, omwonenden van de stadsparken, Gemeente Amsterdam Zuidoost en Oost en het groengebied nastreven blijken van elkaar te verschillen en elkaar in de weg te zitten. 4 Zowel de festivalorganisaties als de omwonenden ervaren een beperking in hun streven naar vrijheid. De omwonenden worden beperkt in hun bewegingsvrijheid doordat de festivals geluidoverlast veroorzaken, schade aanrichten aan de flora en fauna en het park ontoegankelijk maken (omgevingseffecten). De festivalorganisaties worden beperkt in hun vrijheid (economische schade) indien het festival geen doorgang kan vinden (in de gewenste vorm of op de gewenste plek). Daarnaast verwijzen de omwonenden naar het belang van het park (een publiek belang) en de schade aan de natuur die op lange termijn zichtbaar zal worden (een zwak, goed belang) en de festivalorganisaties naar het belang van de festivalbezoekers (speciale belangen) en de positieve effecten van het festival voor de stad (publieke belangen). De stadsdelen streven het ‘welzijn’ na voor het stadsdeel: door middel van evenementen pogen zij het imago van het stadsdeel te verbeteren, de (lokale) economie te stimuleren en de sociale binding te verbeteren. Het is de taak van het stadsdeel om een belangenafweging te maken; te bepalen wiens vrijheid beschermd wordt en welke schade aan welke groep voorkomen wordt. Uit de analyse blijkt dat zij dit doen dit op basis van ‘cijfers’ (onderzoeksresultaten) of ‘feiten’ (de regels). De stadsdelen kiezen ervoor primair de belangen te behartigen van de festivalorganisaties (economische belangen), de festivalbezoekers (speciale belangen) en enkele politieke partijen. Door de belangen van deze partijen te behartigen lijken de stadsdelen uit te gaan van positieve effecten van de festivals die het gehele stadsdeel ten goede komen (publieke belangen), maar in beide stadsdelen is er weinig inzicht in welke positieve effecten de festivals daadwerkelijk hebben op het stadsdeel. De publieke en politieke debatten blijken een ‘constante strijd’ over wiens vrijheid of wiens belang het meeste gewicht heeft.