Hamlet vs Hamlet: oog in oog met de realiteit

Abstract

In dit onderzoek wordt het zelf-reflexieve concept metatheater ingezet om een moderne opvoering van Hamlet te onderzoeken: Hamlet vs Hamlet. Deze bewerking is geschreven door Tom Lanoye en geregisseerd door Guy Cassiers. Hamlet wordt in hun uitvoering gespeeld door een vrouw. Om deze voorstelling te onderzoeken aan de hand van metatheater, worden de ideeën over metatheater uiteengezet en gekoppeld aan zowel Hamlet van William Shakespeare als aan Hamlet vs Hamlet van Toneelgroep Amsterdam en Toneelhuis. Metatheater wordt uiteengezet aan de hand van verschillende theorieën. Metatheater is een manier van het doorbreken van de vierde wand en blijkt een middel dat vooral wordt ingezet ter bewustwording van het publiek en het creëren van zelf-reflexieve karakters. Wanneer dit onderzocht wordt in Hamlet van Shakespeare blijkt dat metatheater eveneens dient ter reflectie en dan met name reflectie op de wereld. Dit kan gekoppeld worden aan de Theatrum Mundi metafoor: het theater als spiegel voor de wereld. Dit wordt vergeleken met hoe metatheater aanwezig is in de tekst van Hamlet vs Hamlet en uiteindelijk ook in de enscenering van Hamlet vs Hamlet. Shakespeare maakt meer gebruik van terzijdes en hij verdeelt meta-theatrale zinnen beter onder zijn karakters. In Hamlet vs Hamlet is het vooral Hamlet die meta-theatrale elementen toebedeeld krijgt. Hamlet heeft hierdoor in deze moderne opvoering een centralere rol, mede dankzij andere aanpassingen in de tekst, zoals het weglaten van het land Denemarken als locatie. Hierdoor kan het stuk zich op elke andere locatie afspelen, ook in het hier en nu. Ook de keuze van acteurs (een vrouw als Hamlet) en de scenografie (een glazen podium) dragen hieraan bij. Hieruit blijkt dat de Theatrum Mundi metafoor aan beide voorstellingen gekoppeld kan worden en hier maken de makers Tom Lanoye en Guy Cassiers dan ook gebruik van. Metatheater wordt bij beide stukken ingezet om te reflecteren op de wereld en om politieke vraagstukken aan de kaak te stellen door middel van theater.