Digitale revolutie in de rechtszaal? Een onderzoek naar het gebruik van beeldmateriaal in de rechtszaal en de motivering van dat beeldgebruik door de rechter in de einduitspraak

Abstract

Onderzoek naar en literatuur over de verwerking van beelden geven aanleiding te veronderstellen dat beeld een sterkere overtuigingskracht heeft dan woorden. Dat roept de vraag op of die mogelijk sterkere kracht van beeld ook invloed heeft op het Nederlandse rechtssysteem. Er wordt namelijk steeds meer gebruik gemaakt van beeld in de Nederlandse rechtszaal en onderzoek naar dit gebied staat in Nederland nog in de kinderschoenen. Uit voorliggend onderzoek en bijbehorende corpus blijkt dat in 1/3e van alle zaken van de politierechter van de rechtbank Midden-Nederland beelden worden ingezet als bewijsmateriaal. 26,3% hiervan wordt fysiek getoond.

De kracht van beeld kan een cruciale rol spelen voor de beoordeling of de verdachte een strafbaar feit wel of niet heeft gepleegd. Middels dit onderzoek is een eerste stap gezet in het in kaart brengen van beeldgebruik in de Nederlandse rechtszaal. Onderzocht is hoe partijen een beeld beschrijven, of een beeld terugkomt in de einduitspraak van de rechter en hoe de rechter in zijn einduitspraak omgaat met twijfel over wat er op het beeld te zien is.

Uit de resultaten blijkt dat er verschillende manieren worden gehanteerd om een beeld te beschrijven, maar dat het overgrote deel van deze beschrijvingen erg expliciet van betekenis is en daardoor erg sturend. Deze sturende beschrijvingen worden niet zo maar overgenomen door de rechter: de rechter vaart in de meeste gevallen zijn eigen koers. Van de beelden die door partijen zijn omschreven, kwam slechts 36,8% terug in de einduitspraak. Het gebruik werd in dit geval altijd gemotiveerd. De manier waarop het beeld terugkomt in de motivatie is wisselend; er zit geen eenduidige lijn in. Soms wordt een beschrijving van de officier van justitie of de verdediging volledig overgenomen en op andere momenten veegt de rechter de bewijswaarde van het beeld van tafel. Als er twijfel bestaat over een beeld, dan noemt de rechter het beeld in zijn einduitspraak en geeft hij zijn mening over het beeld.