Zending en overheid: De rol van de Nederlandse overheid met betrekking tot het zendingsbeleid in Nederlands-Indië tussen 1854-1925

Abstract

In 1854 werd in de Tweede Kamer het regeringsreglement voor de Indonesische archipel gepresenteerd. In dit reglement stonden onder andere artikelen die de zending in de Indonesische kolonie officieel en formeel reguleerden. Voortaan behoorden protestantse zendelingen en katholieke missionarissen een aanvraag te doen bij de Gouverneur van Nederlands-Indië om de zending en missie te bedrijven in een bepaald gebied in Nederlands-Indië. Dit zendingsbeleid had tot doel de protestantse zendingen en katholieke missies beter aan te sturen en om zo de orde en rust in de kolonie te bewaren. Daarnaast kon de overheid naar aanleiding van dit reglement de zending gebruiken, door middel van haar introducerende rol in dienst van het koloniale gezag, om haar autoriteit in de kolonie te consolideren. Het consequent toepassen van het zendingsbeleid was echter niet altijd mogelijk. Praktische moeilijkheden in de regulatie van het zendingsbeleid in de buitengewesten en de persoonlijke voorkeur en belangen, zoals bijvoorbeeld de imperialistische agenda, van de Indische regering leidden tot willekeurige besluitvorming en inconsistent handelen van de overheid. De manier waarop artikel 123 werd gehanteerd laat zien dat het zendingsbeleid ambigue en gecompliceerd was. Tegelijkertijd gaf de brede interpretatie en implementatie van het zendingsartikel de overheid de ruimte om de zending in dienst te stellen van haar imperialistische belangen.