De passiviteit van Lodewijk XVI en Jacques Necker

Abstract

De periode die onderzocht zal worden betreft de directe aanloop naar de Franse Revolutie, die de wereld zou veranderen. Het Ancien Regime zoals dat tijdens Lodewijk XIV en Lodewijk XV bestond was niet meer hetzelfde tijdens Lodewijk XVI. Het absolutisme begon scheuren te vertonen, mede door de invloed van de Verlichting. Frankrijk verkeerde in zwaar economisch weer en de staat was zo goed als failliet. Door een torenhoge staatsschuld, een inefficiënt belastingsysteem, een oerwoud van privileges van maatschappelijke en geografische eenheden en halfslachtige hervormingen kwam er geen verbetering in de situatie. Calonne en de Brienne, de ministers van financiën voordat Jacques Necker terugkwam hadden verregaande hervormingsplannen, maar misten politieke steun en maatschappelijk draagvlak, waardoor de hervormingen niet van de grond kwamen. Deze plannen werden gesteund door Lodewijk XVI, die zich bewust was van de noodzaak tot verandering. Het bijeenroepen van de Staten Generaal was een noodgreep, maar geen echte oplossing. Het lijkt alsof Lodewijk XVI en Necker hun laatste zet gedaan hadden en zich daarnaar ook gedroegen. Toch blijft de vraag welke rol Lodewijk XVI en Necker in deze cruciale tijd hebben gespeeld en hoe deze verklaard moet worden. Had de revolutie voorkomen kunnen worden als zij anders zouden hebben gereageerd? De vraag hoe de passieve houding van de Franse kroon te verklaren zou zijn, heeft weinig historici gemotiveerd er nader onderzoek te doen. Men krijgt eigenlijk de indruk dat de historici deze houding vanzelfsprekend vinden. Ik ben tot de conclusie gekomen dat Lodewijk XVI een veel bekwamere koning was dan veelal in de geschiedschrijving is aangenomen. Necker is een heel ander geval. Hij was alleen uit te zijn op status en populariteit. Wat vervolgonderzoek betreft, geloof ik dat meer diepgaander onderzoek naar de kwestie, die in dit werkstuk aan de orde wordt gesteld, zou moeten worden gedaan.