Fantasie of werkelijkheid? De representatie van Arabische muziek in Camille Saint-Saëns' Africa

Abstract

Camille Saint-Saëns componeerde "Africa, fantaisie pour piano et orchestre" op. 89 in 1891. Hij gebruikte daarvoor "Afrikaanse thema's", waarmee hij zich in een lange traditie plaatste van componisten die muziek uit niet-Westerse culturen gebruikten in hun composities, een traditie die Edward Said oriëntalisme noemt. We weten niet wat Saint-Saëns' intenties waren toen hij "Africa" componeerde, maar de politieke, sociale en culturele denkbeelden hebben Saint-Saëns' visie op Arabische muziek ongetwijfeld gevormd. Om "Africa" op de juiste manier te interpreteren is het dus van belang om de algemene visie op Arabische muziek in de negentiende eeuw te bestuderen, te bepalen in hoeverre Saint-Saëns’ visie hiermee overeenkomt, en vast te stellen op welke manieren deze visies worden gerepresenteerd in het muziekstuk. We kunnen concluderen dat "Africa" zeer veel verschillende politieke en sociaal-culturele visies representeert, die bovendien afhankelijk zijn van de tijd en de plaats waarin het stuk wordt gespeeld. Betrekken we hierin de algemene visie op Arabische muziek, dan is de compositie een vrij normaal oriëntalistisch werk dat duidelijk verankerd is in de Franse oriëntalistische compositietraditie. Als we Saint-Saëns’ visie op Arabische muziek projecteren op "Africa", dan zien we dat de muziek veel complexer is dan Saint-Saëns ons doet geloven. Wellicht presenteerde hij ons een vereenvoudigde versie van een veel complexer idee over Arabische muziek dat alleen tot uiting kwam in zijn composities. Het is uiteindelijk aan het publiek en de pianist om te bepalen of zij de Arabische invloeden in het muziekstuk vanuit de Westerse of de Arabische muziekcultuur interpreteren.