Vrees den HEERE en den koning. Wat was het Réveil en hoe verhield het zich tot allerlei andere stromingen en bewegingen die in de periode 1810-1848 opkwamen?

Abstract

De Franse Revolutie en de daaruit voortkomende oorlogen maakten een einde aan het oude Europa: de kerk werd ondergeschikt gemaakt aan de staat en alle religies werden als elkaars gelijken behandeld. Er kwam een scheiding tussen het publieke en het private domein, en daarmee ook tussen kerk en staat; religie werd als het ware geprivatiseerd. Veel gelovigen zagen de Franse Revolutie daarom als een aanval op het christendom en de kerk. Na de val van Napoleon werd op het Congres van Wenen (1815) besloten om over te gaan tot een beleid van restauratie. Desalniettemin kon de klok niet meer teruggedraaid worden en waren er allerlei krachten vrijgemaakt die zich verenigden in verschillende stromingen en kampen. Aan het begin der 19e eeuw werd vooral nieuwe betekenis gezocht in allerlei religieuze vormen. Er ontstond een sterke religieuze tegenbeweging, die zich inzette voor de orthodoxie. Deze beweging was protestants van karakter en kwam in meerdere landen voor en wordt onder andere aangeduid met de term Réveil. Echter, niet alleen orthodoxe protestanten, maar ook katholieke en antirevolutionaire mensen zochten naar een invulling van de post-napoleontische wereld. De eerste groep vond dit vooral in het sterk op Rome gerichte ultramontanisme en de tweede groep vooral in de romantiek en het conservatisme. Deze scriptie behandelt dus de vraag wat het Réveil precies was en hoe deze beweging zich verhield tot allerlei andere stromingen die in deze periode (1810-1848) opkwamen. De nadruk ligt hierbij op het gedachtegoed van het Réveil, bezien vanuit een Europees en Nederlands perspectief. Daarnaast wordt gekeken naar andere 19e eeuwse bewegingen, zoals het ultramontanisme, de romantiek en het conservatisme. Hierbij worden verschillende denkers, waaronder De Lamennais, Novalis en Edmund Burke, behandeld en wordt gekeken hoe hun gedachtegoed zich verhoudt tot de ideeën van het Réveil. In de conclusie wordt dan uiteindelijk samengevat in welke opzichten deze post-revolutionaire bewegingen op elkaar leken en waarin ze van elkaar verschilden.