“Iedereen wil oud worden, maar we willen het niet zijn.” Een representatie-analyse van ouderen in de documentaireserie Oudtopia

Abstract

In dit eindwerkstuk wordt een analyse gemaakt van de documentaire OUDTOPIA. De onderzoeksvraag is: Welk discours wordt er in de documentaire OUDTOPIA geconstrueerd over ouderen? De relevantie van dit onderzoek is tweeledig. Allereerst is de representatie van ouderen in de media erg onderbelicht gebleven binnen de media en cultural studies. Daarnaast is er in de Nederlandse samenleving door hun ‘zorgvraag’ veel over ouderen te doen. Hierdoor wordt er ook veel over ouderen in de media gesproken. Opvallend bij deze berichtgevingen is dat ouderen vaak als een grote grijze massa worden weggezet. Met dit onderzoek wil ik zowel een begin maken met het opvullen van het hiaat in wetenschappelijke kennis over mediarepresentaties van ouderen, als inzicht krijgen in hoe een recente documentaire ouderen verbeeldt. OUDTOPIA is extra interessant hiervoor omdat in deze documentaire twee jongeren de oudere generatie vastleggen. Dit contrast kan van invloed zijn op de mate van generalisatie.

Om mijn onderzoeksvraag te beantwoorden staan in het theoretische gedeelte twee auteurs centraal. Allereerst gebruik ik de theorieën van Bill Nichols om de relatie tussen documentaires en de werkelijkheid uit te leggen. Dit laat zien dat OUDTOPIA ouderen op een bepaalde manier verbeeldt. De tweede auteur die van groot belang is voor dit onderzoek is Stuart Hall. Zowel Hall als Nichols beschouwen documentaires als een constructie. Hall kan verder inzicht geven hoe de documentaire de culturele identiteit van ouderen representeert. Naast het theoretische gedeelte van mijn onderzoek, vindt er een representatie-analyse plaats. Deze wordt uitgevoerd aan de hand van de terminologie en theorieën van David Bordwell en Kristin Thompson. Er wordt zowel gekeken naar narratieve als audiovisuele elementen en op welke manier deze ouderen verbeelden. In de analyse wordt duidelijk dat OUDTOPIA er niet in slaagt generalisatie uit de weg te gaan. De verschillen tussen de oudere en jongere generatie zorgen vaak voor een contrast, waardoor de oudere generatie als groep gedefinieerd wordt. Tevens wordt er een stereotiep beeld van de ouderen geschetst doordat er veel eigenschappen aan alle ouderen worden toegekend. Hierdoor voert uiteindelijk het discours dat de ouderen een grijze massa zijn de boventoon.