Film in Leeuwarden: het eerste decennium Reacties op het nieuwe medium tussen 1896 en 1906 in de Leeuwarder Courant

Abstract

Leeuwarden was een belangrijke stad tijdens de introductie van film, omdat dit de geboortestad was van Christiaan Slieker, een filmpionier die als eerste film op de kermis introduceerde en met zijn reisbioscoop door Nederland trok. Op deze manier heeft hij in verschillende steden de eerste filmvoorstellingen verzorgd. In dit onderzoek is onderzocht hoe de grootste krant van Leeuwarden, de Leeuwarder Courant, schreef over film tijdens de introductie van het nieuwe medium, tussen 1896 en 1906. De Leeuwarder Courant, of LC, was in de onderzochte periode de grootste krant in Leeuwarden, vooral gelezen door mensen uit de hogere inkomensklassen. In dit onderzoek is het eerste decennium van film in Leeuwarden ingedeeld in vier periodes. De eerste onderzochte periode was 1896 t/m 1899. In 1896 werd er vooral over film geschreven als een nieuwe uitvinding. Vanaf 1897 begon de nadruk meer te liggen op de filmpjes en niet de filmtechniek an sich. Hiermee sloot de LC zich aan bij een nationale trend, waarbij na enkele jaren de aandacht verschoof van apparaat naar product. Vanaf 1899 ontwikkelde de LC een vaste formule voor aankondigingen van filmvertoningen, die de gehele onderzochte periode gehandhaafd werd. In deze vroege periode was Slieker belangrijk, die film in Leeuwarden introduceerde en de meeste filmvertoningen verzorgde. Filmpioniers zoals Slieker kregen rond 1900 concurrentie van luxere kermisbioscopen, die inspeelden op de dalende publieke belangstelling voor film in Nederland. In Leeuwarden stond in 1900 Benner op de julikermis met een luxe reisbioscoop. De LC besteedde hier uitgebreid aandacht aan. Dit was een uitzondering: tussen 1898 en 1904 werd er weinig geschreven over reisbioscopen. Verder legde de LC in 1900 in artikelen regelmatig de link tussen film en moderniteit, wat pas weer voorkwam in 1905 en 1906. Tussen 1901 en 1904 vonden er namelijk weinig filmvertoningen plaats: zowel in Leeuwarden als in heel Nederland. Er waren alleen kermisfilmvertoningen, waar de LC weinig over schreef. Slieker speelde na 1901 geen rol van belang meer: hij kon de concurrentie van de luxere reisbioscopen niet meer aan. Vanaf 1905 en 1906 accepteerde de LC film als respectabele en moderne amusementsvorm die het waard was om uitgebreid over te schrijven. Dit werd grotendeels veroorzaakt door voorstellingen verzorgd door Alberts Frères in De Harmonie. Deze vertoningen zorgden ervoor dat de LC film als respectabel en modern onderdeel van de stedelijke uitgaanscultuur ging zien, in plaats van een uitvinding (zoals t/m 1897) en een vorm van amusement die weinig aandacht verdiende (zoals tussen 1897 en 1904).