De rol van keywords in luistertaal: Een onderzoek naar de functie van keywords in luistertaalgesprekken in de Nederlands-Duiste grensregio

Abstract

Keywords spelen als discourse-strategie een belangrijke rol binnen luistertaal. In deze taalmodus blijven deelnemers aan een meertalige gesprekssituatie hun eigen moedertaal spreken. Om elkaar toch te kunnen begrijpen worden ondermeer keywords ingezet. Dit zijn specifieke woorden die voor een bepaalde groep culturele of institutionele kennis impliceren en niet vertaald of vervoegd worden tijdens de interactie (Koole & Ten Thije 1994, Koole & Li 1998, Ten Thije & Zeevaert 2007). Op grond van eerder onderzoek worden keywords als hulpmiddel gezien om wederzijds begrip te vergroten in luistertaal. Ze worden getypeerd als vormen van intrasentential code-switching, flagged-term-strategy en translinguistic markers (Ribbert & Ten Thije 2006, Braunmüller 2006, Ludi 2003). Deze labels geven aan wat voor empirische eigenschappen keywords hebben, maar verklaren nog niet wat voor unieke rol ze spelen in luistertaal. Dit onderzoek probeert het inzicht hierin te vergroten door middel van de volgende vraagstelling: Wat voor specifieke rol spelen keywords in luistertaal in vergaderingen tussen Nederlanders en Duitsers in de Nederlands-Duitsegrensregio?

Om hier een antwoord op te kunnen geven zijn de transcripten van vijf vergaderingen in de Nederlands-Duitse grensregio geanalyseerd middels de functionele pragmatiek. Door de geselecteerde keywords als taalelementen af te zetten tegen de taalhandelingspatronen waarin ze voorkomen, is een nieuwe categorisering ontstaan. Er zijn drie type keywords: keywords die zorgen voor een zo efficiënt mogelijk gespreksverloop mits bekend bij en aanvaard door alle gespreksdeelnemers, keywords die een probleem van receptie veroorzaken en keywords die problemen van receptie oplossen door de positie van 'repair' in te nemen in het repair-patroon.