Euroscepsis: het belang van de economische context

Abstract

Inwoners van de EU worden steeds sceptischer, wat een probleem vormt voor de draagkracht van de EU. Het vraagstuk rondom de houding tegenover Europese integratie staat dan ook hoog op de politieke agenda. De aanwezigheid van euroscepsis heeft men al eerder proberen te verklaren, maar in het licht van de economische crisis is er nog weinig bekend over de verklaringen. Onderzocht wordt of de economische crisis de oorzaken van euroscepsis kan beïnvloeden en of deze oorzaken de verschillen in de mate van scepsis in Spanje en Duitsland kunnen verklaren. Spanje is namelijk representatief voor landen die grote economische gevolgen ervaren van de crisis en Duitsland voor landen die dat in mindere mate ervaren. De economische crisis vormt de context in dit onderzoek. Er is geprobeerd een antwoord te vinden op de vraag: ‘Verschilt de mate van euroscepsis tussen Duitsers en Spanjaarden en hoe kan dit eventuele verschil verklaard worden in het licht van de economische crisis?’ Hiervoor zijn drie verklaringen gebruikt om euroscepsis te verklaren, namelijk ‘wantrouwen in politieke instituties, ‘bedreiging van de nationale identiteit’ en ‘utilitarisme’. Om het effect van de drie verklaringen op het verschil in euroscepsis tussen beide landen te toetsen, is gebruik gemaakt van Eurobarometer 77.3 (2012). Met behulp van een ANOVA-analyse is aangetoond dat de mate van euroscepsis tussen Duitsers en Spanjaarden verschilt. Spanjaarden zijn namelijk eurosceptischer dan Duitsers. Uit multipele regressieanalyses is naar voren gekomen dat wantrouwen in de overheid en het ervaren van profijt van EU-lidmaatschap een verklaring bieden voor het verschil in de mate van euroscepsis tussen Spanjaarden en Duitsers ten tijden van de crisis. De ervaren bedreiging van de nationale identiteit bleek geen voorspeller voor het verschil in euroscepsis tussen inwoners van beide landen. Inwoners van een land dat zwaarder getroffen is door de crisis zijn dus wantrouwender tegenover de nationale overheid en ervaren meer kosten dan baten van EU-lidmaatschap dan inwoners van een minder getroffen land. De resultaten van dit onderzoek hebben implicaties voor beleid van (inter)nationale overheden. Het gebrek aan kennis over de werkzaamheid van de EU is van invloed op een grotere mate van wantrouwen en het minder ervaren van baten van EU-lidmaatschap. Het is dus van belang dat de politieke kennis wordt vergroot bij inwoners van EU-lidstaten. Een mogelijke aanpak is het vergroten van transparantie vanuit overheidsinstellingen naar burgers, maar ook een aanpassing in het onderwijssysteem.