De wijkspecialist geschetst; conien door hem net een beetje anders te bekijken'. Een analyse van representatie van sociale v.rwachtingen en internalisering in adolescentenromans

Abstract

Dit onderzoek behelst een tekstgerichte analyse van twee zeer uiteenlopende adolescentenromans: Amel van Zohra Zarouali en Gebr. van Ted van Lieshout. Amel is het verhaal van een Marokkaans meisje dat immigreert naar Nederland en daar haar plek probeert te vinden tussen twee verschillende culturen. Gebr. vertelt over Luuk, het verlies van zijn broertje en het omgaan met zijn homoseksualiteit. Er is bewust gekozen voor twee romans die op het eerste oog beide een uiterste positie in het spectrum van de adolescentenliteratuur innemen. Van Lieshout maakt gebruik van complexe literaire technieken, terwijl Amel een rechttoe-rechtaan geschreven relaas is. Tussen deze romans bestaat echter een grote overeenkomst: beide hoofdpersonages zitten in een proces van identiteitsvorming en volwassenwording, iets wat kenmerkend is voor de adolescente levensfase. In die levensfase speelt internalisering een grote rol: welke representaties en verwachtingen die van buitenaf worden aangereikt, word afgewezen danwel juist eigen gemaakt (geïnternaliseerd)? Naar aanleiding van dit soort vragen, kwam ik op de volgende onderzoeksvraag: hoe wordt de omgang met sociale verwachtingen gerepresenteerd en welke rol speelt internalisering in de adolescentenromans Gebr. en Amel? Door middel van close-reading, aan de hand van Maaike Meijers In tekst gevat, besteed ik aandacht aan de vertelsituatie en focalisatie. Voor het analyseren van de verteltechniek maak ik gebruik van de begrippen uit Literair mechaniek en Het leven van teksten. In beide romans speelt focalisatie een grote rol. In Amel is er maar sprake van één focalisator, Amel zelf. In Gebr. daarentegen zijn de twee broers verteller én focalisator. Dit brengt consequenties met zich mee ten aanzien van representaties en het proces van internalisering. In deze scriptie richt ik me dus op de roman als een tekst waarin identiteitsvorming wordt gerepresenteerd. Maar ik kijk op een tweede manier naar representatie. Romans kunnen namelijk tonen hoe representaties in beeld en teksten inwerken op processen van internalisering. De roman kan zo zichtbaar maken hoe we omgaan met verwachtingen van buiten, hoe beeldvorming werkt, en hoe dun de grens tussen ‘buitenwereld’ en ‘ik’ is. In het onderzoek naar adolescentenliteratuur biedt deze aandacht voor de spiegel die de lezer zo krijgt voorgehouden, een vernieuwend perspectief en inzicht. Daarnaast is mijn onderzoek ingebed binnen de adolescentenkwestie en de migratiekwestie. Na een tekstgerichte analyse kan geconcludeerd worden dat de vorm en de inhoud van de roman Amel met elkaar geassocieerd kunnen worden. De heersende ideologie waarin Amel gevangen zit, staat symbool voor de manier waarop de lezer de roman leest. In Gebr. speelt het schrijven van brieven, dagboeken en kladjes een zeer grote rol bij het proces van internaliseren. Beide auteurs zouden deze romans geschreven kunnen hebben om zélf representatie te creëren en zo bij te dragen aan identiteitsvorming van hun lezers.