Kunst die je aanspreekt. Ondersteboven- en spiegelschrift in twee annunciatie voorstellingen van Jan van Eyck

Abstract

‘ᴉuᴉɯop ɐllᴉɔuɐ ǝɔɔƎ’ luidt het voor de beschouwer onleesbare antwoord van Maria op de groet van de engel Gabriël, Ave [Maria] gratia plena (Gegroet [Maria] vol van genade). Jan van Eyck (ca. 1390-1441) schilderde deze opmerkelijke inscriptie zowel op Het Lam Gods altaarstuk in Gent als op de annunciatie in Washington. Maria’s woorden zijn pas ontcijferbaar voor de beschouwer als deze zich realiseert dat Van Eyck de Latijnse tekst, Ecce ancilla domini (Zie de dienstmaagd des Heren), zowel ondersteboven als in spiegelbeeld heeft geschreven. Volgens kunsthistoricus Erwin Panofsky heeft Van Eyck de tekst ondersteboven geschreven zodat God in de hemel deze kan lezen. Deze algemeen aangenomen interpretatie vind ik echter bedenkelijk. Dit onderzoek is een zoektocht naar wat de betekenis van het ondersteboven- en spiegelschrift in de twee annunciatie voorstellingen van Van Eyck wel kan zijn. In het eerste deel van de scriptie worden theorieën uit de twintigste en eenentwintigste eeuw getoetst, waarna in het tweede deel wordt gekeken naar de verschillende mogelijkheden voor een inspiratiebron voor Van Eyck.