De baarmoeder, een zegen of een vloek? Studie naar de Middeleeuwse opvattingen over de baarmoeder

Abstract

In mijn bachelor eindwerkstuk ‘De baarmoeder, een zegen of een vloek?’ heb ik verslag gedaan van het onderzoek naar de visie op de baarmoeder in de Middeleeuwen aan de hand van de volgende onderzoeksvraag: Wat zijn de middeleeuwse opvattingen over de baarmoeder en hoe wordt deze kennis toegankelijk gemaakt in de volkstaal?

Deze vraag deel ik op in drie subvragen: - Welke anatomie had de baarmoeder volgens de middeleeuwse opvattingen? - Welke functie had de baarmoeder volgens de middeleeuwse opvattingen? - Hoe verhoudt de Middelnederlandse traditie omtrent de baarmoeder zich tot de Latijnse bronnen?

Uit de Middelnederlandse artesteksten Der mannen ende vrouwen heimelijcheit, Der vrouwen heimelijcheit en Van smeinscen lede heb ik opvattingen over de baarmoeder gereconstrueerd. Deze opvattingen heb ik getoetst aan een drietal Latijnse teksten die als autoriteit golden in de Middeleeuwen: de Trotula, De Secretis Mulierum en De Spermate. Belangrijke thema’s als de temperamentenleer, de menstruatiemythe, de tweezaden theorie en de zevenkamerige baarmoeder worden uitgebreid behandeld in de Middelnederlandse en Latijnse teksten en worden in dit werkstuk toegelicht aan de hand van secundaire literatuur. Uit de vergelijking tussen de Middelnederlandse en Latijnse teksten komt geen eenduidig beeld naar voren over de anatomie van de baarmoeder. Over de functies, voortplanting en het in balans houden van de humoren, waren de teksten eensluidend. In alle teksten komen ambivalente opvattingen over de baarmoeder voor. De baarmoeder is een niet volledig ontwikkeld orgaan, gevuld met giftige stoffen. En desondanks is de baarmoeder ook een orgaan dat leven brengt en leven in stand houdt. Er wordt hier een karikatuur van de algemene visie op de vrouw geschetst. Een visie waarin de vrouw als een niet volledig ontwikkeld, incompleet, minderwaardig mens wordt neergezet, maar desondanks drager van leven is. Kortom, de middeleeuwse opvatting over de baarmoeder blijft een raadsel: het is zowel een zegen als een vloek!