Angst en Democratie; Het wederzijds wantrouwen tussen burger en staat

Abstract

Op 11 november 1755 schrijft Benjamin Franklin (1706-1790) voor de Pennsylvania Assembly dat ‘those who would give up essential liberty, to purchase a little temporary safety, deserve neither liberty nor safety’. In juni 2013, na het uitlekken van een groot surveillance schandaal, zegt president Barack Obama hierover: ‘it’s important to recognize that you can’t have 100% security and also then have 100% privacy and zero inconvenience’. Surveillance en sociale controle spelen duidelijk al lang een belangrijke rol in de publieke discussie en er is dan ook al heel veel over geschreven. Er is een verschil tussen de wijze waarop een individu zijn privacy (c.q. de privésfeer die als separaat van de publieke sfeer gezien wordt en beschermd wordt) afbakent en de wijze waarop de publieke sfeer de privacy van het individu afbakent; de grens tussen publiek en privaat ligt ergens anders dan waar mensen hem graag zouden zien. Dit onderzoek zal zich focussen op de angst voor het steeds verder inkrimpen van de private sfeer, het alsmaar verschuiven van de grens tussen publiek en privaat. In dit onderzoek worden wetenschappelijk onderzoek en filosofische teksten betreffende privacy en sociale controle gekoppeld aan dystopische literatuur.

Dystopische literatuur is simpel gezegd het tegenovergestelde van utopische literatuur. In plaats van een ideaalbeeld wordt er een angstbeeld of negatief beeld geschetst voor de lezer. De onderzoeksvraag die hierbij gehanteerd wordt is: In welke mate correspondeert de angst voor het hebben van geen privacy in de moderne, westerse samenleving – zoals deze naar voren komt in onder andere dystopische literatuur – met concrete verschuivingen van de grens tussen de publieke en de privé-sfeer? Om deze vraag te kunnen beantwoorden wordt een aantal deelvragen behandeld. Hierbij wordt onder andere gekeken naar wat privacy nu precies is en waarom mensen het belangrijk vinden een bepaalde mate van privacy te hebben. Vervolgens wordt bekeken welke thema’s auteurs van dystopische literatuur aanhalen en waarom.