De ontwikkeling van de dagbladjournalistiek

Abstract

De dagbladjournalistiek is onderhevig aan esthetische en subjectieve veranderingen. Cultuurhistorische veranderingen hebben ervoor gezorgd dat het nieuws tegenwoordig op een andere manier gebracht wordt dan in de jaren vijftig. Eerder onderzoek heeft zich gericht op het taalgebruik binnen journalistieke teksten, maar ook op visueel niveau zijn er in de krant verschillen merkbaar. Dit onderzoek richt zich op de visuele en tekstuele aspecten die kranten uit 1948, 1980 en 2013 kenmerken. Dit onderzoek richtte zich op hoe de dagbladen een boodschap overbrengen, daarom werd de retoriek als uitgangspunt gekozen. Op hermeneutische wijze werden drie casussen geanalyseerd en geïnterpreteerd die de troonwisseling als overkoepelend thema hadden. De artikelen zijn geanalyseerd aan de hand van een model dat de communicatie in narratieve teksten weergeeft. Alle retorische veranderingen die de dagbladen hebben ondergaan zijn op basis van dit model beschreven. In het model zijn een aantal twee lagen te onderscheiden, waarvan de belangrijkste de verteller en de abstracte auteur zijn. De verteller werd geanalyseerd door de artikelen op zinsniveau te bekijken. De abstracte journalist werd gereconstrueerd door de manier waarop een tekst werd vormgegeven, maar ook door de aannames die van een tekst uitgingen. De organisatie van tekst en beeld werd geanalyseerd op het niveau van de abstracte journalist, die verantwoordelijk is voor de organisatie van tekst en beeld.

Uit de resultaten bleek dat de artikelen van nu niet subjectiever zijn, maar dat de subjectiviteit op een andere manier vorm krijgt. In 1948 waren de subjectieve elementen toe te schrijven aan de verteller; tegenwoordig komt de subjectiviteit tot uiting doordat de ‘burger’ meer aan het woord gelaten wordt. Op tekstueel niveau is deze verandering al merkbaar tussen de krant uit 1948 en 1980. In het NRC Handelsblad uit 2013 zijn de veranderingen die in 1980 hun intrede deden verder doorgevoerd en tot de standaardinhoud van de krant gaan behoren. Op visueel niveau bleken de retorische veranderingen het grootst zijn tussen 1980 en 2013. De esthetiek speelde in 1980 en 2013 een grotere rol dan in 1948.