Het spanningsveld tussen burger en bedrijfsresultaat

Abstract

In dit kwalitatief vergelijkend onderzoek staat het thema gemeentelijke grondbedrijven centraal. Bij het gemeentelijk grondbedrijf zijn alle grondposities van een gemeente ondergebracht. Er zijn binnen Nederlandse gemeenten grote verschillen in de financiële status van het grondbedrijf. Binnen dit onderzoek staat het verkrijgen van inzicht in de manier waarop een gemeente met een financieel ' gezond' (gemeente x) dan wel financieel ' risicodragend' (gemeente y) grondbedrijf in de periode tussen 2008 en 2012 zijn omgegaan met hun grondbedrijf centraal. De hoofdvraag van dit onderzoek is: Wat zijn de verschillen en overeenkomsten tussen een gemeente met en een gemeente zonder financieel risicodragend grondbedrijf in de omgang met het grondbedrijf tussen 2008 en 2012? Hierbij wordt enerzijds vanuit institutioneel perspectief aan de hand van het concept isomorfisme van DiMaggio & Powell (1983) gekeken wat de belangrijkste omgevingsfactoren en actoren zijn geweest voor het grondbedrijf. Anderzijds wordt vanuit rationeel perspectief vanuit de theorie van onder meer (Ouchi, 1980; 1979) ingezoomd op de invloed van intern bestuur en beleid op de omgang met het gemeentelijk grondbedrijf. Op basis van de resultaten kan geconcludeerd worden dat projectontwikkelaars de meest invloedrijke actoren uit de omgeving waren. Gemeente x heeft altijd een professionele relatie met projectontwikkelaars onderhouden. Dit kwam vooral doordat 40% van de werknemers binnen het grondbedrijf een vastgoedachtergrond hadden. Gemeente y onderhield zeer informeel contact met projectontwikkelaars waardoor kritische professionals niet werden geraadpleegd. De interne werksfeer binnen gemeente x was open en kritisch. Bij gemeente x was de organisatie van het gemeentelijk grondbedrijf gericht op het beheersen van risico' s. Bij gemeente y hadden de beleidsbepalers geen behoefte aan negatieve prognoses en waarschuwingen over risico' s, omdat er ambitieuze en opportunistische doelstellingen gehaald moesten worden. De gemeenteraad heeft in gemeente y als controlerend orgaan onvoldoende kunnen sturen op risico' s van de ambitieuze plannen, omdat deze onvoldoende en onvolledig werd geïnformeerd. Gemeente x had intensief contact met de raad, waarbij beleid regelmatig werd geëvalueerd en getoetst op risico' s. Bovengenoemde verschillen tussen beide gemeenten hebben ertoe geleid dat gemeente x tussen 2008 en 2012 een financieel ' gezond' grondbedrijf had en gemeente y een financieel ' risicodragend' grondbedrijf dat zonder hulp gemeentelijke financiën failliet zou zijn geweest.