Van zenuwkoorts tot hoge Verrukking Twee ‘onbekende’ fin de siècle-romans van Josephine Giese nader bekeken

Abstract

Van zenuwkoorts tot hoge Verrukking Voor mijn onderzoek naar het werk van Josephine Giese heb ik twee aanleidingen geformuleerd. Uit het proefschrift, Nederlandse literatuur in het fin de siècle, van Jacqueline Bel over de receptie van een groot aantal werken uit het fin de siècle blijkt dat de romans van Giese besproken werden in de recensies van bijvoorbeeld Lodewijk van Deyssel. Zij wordt door hem gezien als een van de belangrijkste Nederlandse romanschrijvers van die tijd. De toevoeging van die tijd is belangrijk, want ook hij voorspelt al dat haar romans na twintig jaar niet meer gelezen zouden worden. Deze uitspraak heeft mijn belangstelling voor de inhoud van de werken gewekt. Daarnaast zijn er op het werk van Bel enkele kritische kanttekeningen te maken. In de recensies van Erica van Boven en Mary Kemperink komt naar voren dat de beperking van enkel de bespreking van de recensies van de werken niet een volledig beeld kan geven van de romans uit die tijd. Daarvoor is ook een literair historisch kader en een diepgaande analyse van de werken noodzakelijk. Om deze redenen heb ik de roman Gevloekt (1890) en de verhalenbundel Van een droom (1900) geanalyseerd en in een literair theoretisch kader geplaatst. De roman Gevloekt handelt over een vrouw die samen met haar ongeboren kind vervloekt wordt door haar moeder. Uit de analyse van de roman blijkt dat de roman te plaatsen is binnen het literair historische kader naturalisme. De twee belangrijke personages zijn zenuwzwakke vrouwen, die door hun gesteldheid niet aarden op deze wereld. Zij zijn te kenmerken als de ‘femme fragile’ uit het fin de siècle. De verhalenbundel Van een droom bestaat uit een vijftal verhalen waarin de relatie tussen man en vrouw centraal staat. Het verlangen naar een hogere ziel of de dood komt bij alle personages terug. Deze verhalen vertonen de kenmerken van de nieuwe mystiek en het sensitivisme. De recensies uit het einde van de negentiende eeuw bevestigen deze indeling. De critici noemen bij de roman Gevloekt Giese een naturalistische auteur en delen de verhalenbundel Van een droom in bij de nieuwe mystiek. Mijn onderzoek naar de twee ‘onbekende’ fin de siècle romans van Josephine Giese sluit ik af met de conclusie dat dankzij de recensies van deze critici de twee werken niet vergeten zijn. Universiteit Utrecht, januari 2010 Karin van Welt, studentnummer: 8746516