Slachtoffer / Sensuele vrouw / Cultuurhoedster* (*doorhalen wat niet van toepassing is)

Abstract

Paravion van Hafid Bouazza en Hajar en Daan van Robert Anker komen een jaar na elkaar uit, respectievelijk in 2003 en 2004. Er zijn al verschillende onderzoeken die beide boeken bespreken, maar daarbij is nog maar beperkt aandacht geweest voor de genderidentiteiten in de romans. Door postkoloniale theorie te combineren met feministische theorie wordt in deze scriptie de vraag beantwoord: Hoe wordt de identiteit van Marokkaanse vrouwen gerepresenteerd in Paravion van Hafid Bouazza en in Hajar en Daan van Robert Anker? In het kolonialistische discours bestaan grofweg drie verschillende stereotyperingen als het om niet-westerse vrouwen gaat: het slachtoffer, de sensuele vrouw of de cultuurhoedster. In het postkolonialistische discours wordt juist gefocust op de hybride identiteit. In beide boeken worden de verschillende stereotypen opgevoerd en in meer of mindere mate ondermijnd. In Hajar en Daan passeren alle genoemde stereotypen de revue. Hajar is slachtoffer van haar islamitische omgeving. Dat stereotypen wordt echter enigszins ontkracht doordat Hajar haar hoofddoek – teken van haar islamitische identiteit- gebruikt om macht te krijgen over haar eigen identiteit. Ze is bovendien een sensuele vrouw, gesensualiseerd door de blik van Daan, maar zelf ook behoorlijk voortvarend. De overdreven en provocerende manier waarop dat wordt verteld zorgt er echter voor dat dat beeld wordt geïroniseerd. Tot slot is ze cultuurhoedster. Ook dat stereotype wordt geïroniseerd: ze staat namelijk in het hart van de Nederlandse cultuur, niet van de Marokkaanse. In Paravion worden alle stereotyperingen zo overdreven opgevoerd, dat ze veranderen in karikaturen: de mannen zijn lui en hebben de macht, de vrouwen worden onderdrukt en zijn de spil van het huishouden. Het ironiseren van deze stereotypen zorgt ervoor dat de essentialistische visie op culturele identiteit ondermijnd wordt. Er komen ook allerlei vormen van hybride identiteiten voor in Paravion. Als alle mannen emigreren, ontstaat er een periode van grote weelde voor de achtergebleven vrouwen: er is welvaart en seksuele vrijheid. Dat blijkt echter van korte duur, omdat welvaart en seksuele vrijheid uiteindelijk ook verplichtingen met zich meebrengen. Het is voor de vrouwen niet mogelijk om zich los te maken van de identiteit die anderen hen toebedelen. Paravion is dus in hoge mate postkoloniaal en laat ook zien dat het postkoloniale ideaal ook niet zomaar haalbaar is. Ook Hajar en Daan is in zekere mate postkoloniaal, maar vertoont ook nog enkele koloniale trekjes. Deze twee mannelijke schrijvers weten dus allebei in meer of mindere mate een afwijkende representatie te geven van Marokkaanse vrouwen.