De dodendans in de middeleeuwen. Een beschrijving van de dodendans en zijn verschijning in de middeleeuwse literatuur en beeldende kunst

Abstract

In de middeleeuwen ontstonden verschillende manieren om de angst voor en de voorbereiding op de dood te verbeelden. Voorbeelden hiervan zijn grafmonumenten en afbeeldingen van het Laatste Oordeel. Ook de dodendans, die eind veertiende eeuw ontstond, is een van deze voorbeelden. De dodendans werd onder andere afgebeeld op wanden van kerken, in boeken en op schilderijen. De boodschap van de dodendans luidde dat de Dood iedereen vroeg of laat mee zou nemen. In het christelijke Europa van de middeleeuwen heerste de gedachte dat de christenen op het moment van de dood voorbereid moesten zijn om naar de hemel te kunnen gaan. Door middel van tekst en afbeeldingen van onder andere de dodendans werden zij gestimuleerd om een goed, sober en christelijk leven te leiden. Hiermee hoopten zij in de hemel te komen. In dit onderzoek ligt de nadruk op de teksten en afbeeldingen van de dodendans in de middeleeuwen. In het eerste hoofdstuk gaat de aandacht uit naar het begrip ‘dodendans’. Wat wordt er in de middeleeuwen verstaan onder dit begrip? Waar dienden de tekst en afbeeldingen van de dodendans voor en in welke context werden de afbeeldingen gemaakt? In het tweede hoofdstuk ligt de nadruk op de ontstaansgeschiedenis van de dodendans. Hoe kon dit thema ontstaan? Was er een grote fascinatie voor de dood? Zo ja, waarom? En hoe werd dit voor het eerst in literatuur en afbeeldingen tot uiting gebracht? In het laatste hoofdstuk ligt de nadruk op de ontwikkelingen binnen de iconografie van de dodendans. Ontstond er een vaststaande iconografie voor de afbeeldingen? Zo nee, wat voor ontwikkelingen zijn er zichtbaar in de afbeeldingen van de dodendans in de middeleeuwen?