Een geschiedenis herhaalt zich; de sirkel is rond

Abstract

Achtergrond Deze bachelorscriptie heeft als onderwerp de bestudering van neomarxistische en materialistische elementen in het werk van Sybren Polet. Het werk van Sybren Polet heeft mij altijd aangetrokken en ook socialistische ideeën in de (Nederlandse) literatuur heb ik altijd interessant gevonden. Aangezien Polet zichzelf over het algemeen niet expliciet uitlaat over zijn politieke voorkeur(en), - zo heeft hij zichzelf nooit een materialist of marxist genoemd -, maar zijn werken wel degelijk binnen deze kringen gelezen werden, leek het mij nuttig en relevant om elementen van deze (politieke) overtuigingen te onderzoeken in zijn werk. Ook vind ik dat er binnen de studie Nederlandse taal en cultuur meer aandacht mag komen voor links-geëngageerde schrijvers met een experimentele stijl.

Doel Het doel van deze scriptie is het aantonen van de aanwezigheid van neomarxistische en materialistische ideeën in het werk van Polet en de aandacht voor linkse ideeën, deze schrijver, en het experimenteel en ‘ander’ proza te vergroten.

Methode Deze scriptie bestaat uit een literatuurstudie en een analyse van Polets roman De sirkelbewoners uit 1970. Voor het uitvoeren van het onderzoek heb ik relevante literatuur verzameld over (neo)marxisme, materialisme, Theodor W. Adorno en Max Horkheimer, Walter Benjamin, Sybren Polet, J.F. Vogelaar en het experimenteel en ‘ander’ proza. Deze heb ik vervolgens geanalyseerd en verwerkt tot een theoretisch kader, beginnend bij De Frankfurter Schule, vervolgens uitweidend over neomarxisme in Nederland waarna ik besluit met de poëtica van Polet. Voor het tweede gedeelte van de scriptie heb ik een analyse van De sirkelbewoners gemaakt waarbij ik voornamelijk inga op de personages, de narratieve structuur en de vorm en techniek van de roman.

Resultaten De in het theoretisch kader aangehaalde neomarxistische en materialistische elementen blijken in De sirkelbewoners duidelijk aanwezig. Zo is er in de roman sprake van een materialistische gedetermineerdheid; speelt klasse-ongelijkheid een belangrijke rol; is er een duidelijk dialectische relatie tussen Kilo en Lokien; is ook Polet, in navolging van Walter Benjamin, voor een actieve rol van de schrijver en wordt er ook door Polet zeer veel belang gehecht aan de inwerking van de kunst op de denk-, ziens-, lees- en luistergewoonten van de lezers. Dit probeert hij mede te bewerkstelligen door op een experimentele en dus vervreemdende manier te schrijven, waarbij hij gebruik maakt van taalexperimenten, citaten en ‘modellen’ voor zijn personages die door de lezer ingevuld dienen te worden. Hij hoopt hierdoor een bewustzijnsverandering bij de lezer teweeg te brengen die uiteindelijk leidt tot een verandering in de maatschappij.

Conclusies In de werken van Polet en voornamelijk in De sirkelbewoners zijn veel neomarxistische en materialistische invloeden aan te wijzen. De focus van Polet ligt op het teweegbrengen van een bewustzijnsverandering bij zijn publiek, die uiteindelijk dient te leiden naar een maatschappelijke (en politieke) verandering.