Het Bossche sociëteitsleven

Abstract

Gedurende de negentiende eeuw waren er zes sociëteiten actief in Den Bosch. Naast de in 1763 opgerichte Harmonie, ging de sociëteit in het Hollandsch Koffiehuis na de mislukte fusie in 1809 op eigen voet verder als sociëteit Amicitia. De Nieuwe sociëteit ging in 1821 verder onder de naam de Zwarte Arend, afgeleid van het koffiehuis dat zij toen ging bezetten. In 1827 werd sociëteit de Unie opgericht en in 1828 kende Den Bosch na de oprichting van sociëteit Casino, al 5 sociëteiten. Als laatste kwam hier in 1867 nog de Katholieke kring bij. Deze sociëteiten waren op de eerste plaats gezelligheidsverenigingen waarin de gegoede stand van Den Bosch hun vrije tijd doorbracht. Er werd gerookt, gedronken en gepraat over koetjes en kalfjes, maar ook over de plaatselijke politiek. In de sociëteitsgebouwen waren tijdschriften en kranten aanwezig en haar leden konden er kaarten en biljarten. Deze activiteiten kunnen we zien als de traditionele koffiehuisgenoegens, die in alle sociëteiten plaatsvonden. Ondanks dat alle sociëteiten als doel hadden om het gezellig verkeer onder haar leden bevorderen, zijn er grote verschillen tussen de verschillende sociëteiten. Iedere sociëteit had haar eigen regels en tradities en ook de ballotageprocedure, die bepaalde wie wel en wie niet toegelaten werd, was bij iedere vereniging anders. De afkomst, beroepen en status die de leden hadden, verschilden per vereniging en iedere sociëteit had dan ook een eigen karakter. Het karakter van een sociëteit blijkt niet alleen uit de ledensamenstelling, maar ook uit het gebouw, de activiteiten, en de levensstijl, normen en waarden die naar voren komen. De karakteristieken die de verschillende Bossche sociëteiten hadden, zullen in dit onderzoek nader onderzocht worden. Aan de hand van de Bossche sociëteiten zal worden getracht inzicht te geven in de de sociale verhoudingen binnen het negentiende-eeuwse Den Bosch en zal ook getracht worden een bijdrage te leveren aan het onderzoek naar de burgerlijke cultuur in de negentiende eeuw.