Leiden of loslaten - Een onderzoek naar de effecten van geschreven leesinstructies op het tekstbegrip van VWO-leerlingen

Abstract

In het verleden is er veel onderzoek gedaan naar het effect van afbeeldingen op het tekstbegrip. Uit verschillende onderzoeken is naar voren gekomen dat afbeeldingen een positief effect op het tekstbegrip kunnen hebben, mits er daadwerkelijk gebruik gemaakt wordt van de informatie in de afbeelding. Leesinstructies spelen daarbij een grote rol, maar de vraag blijft hoe er op een goede, niet al te tijdrovende manier een instructie gegeven kan worden die werkt. Van Beek (2009) en Verhoeven (2009) hebben beiden onderzoek gedaan naar het effect van leesinstructies. Zij vonden positieve effecten van leesinstructies op het tekstbegrip. Naar aanleiding van deze onderzoeken wordt er in dit onderzoek gekeken naar het effect van verschillende soorten geschreven leesinstructies, waarbij het verschil ligt in het geven van een algemene opdracht of een specifieke opdracht. De algemene opdracht bestaat uit het vooraf aansporen tot het goed bekijken van de afbeelding en tekst in een bepaalde volgorde, waar de specifieke opdracht op vaste punten in de lopende tekst aanspoort tot het bekijken van de afbeelding. Door het combineren van deze opdrachten bestaan vier versies van leesinstructies: Een leesinstructie met een algemene opdracht, een leesinstructie met een specifieke opdracht, een leesinstructie die geen opdracht bevat en een leesinstructie waarin zowel een algemene, als een specifieke opdracht wordt gegeven. Het tekstbegrip is gemeten aan de hand van retentionvragen, waarbij het gaat om het reproduceren van gegevens, transfervragen, waarbij het gaat om het bedenken van een oplossing voor een gerelateerd probleem en matchingvragen, waarbij het gaat om het koppelen van labels aan een afbeelding. Het tekstbegrip is voor de verschillende versies vastgesteld op twee momenten; direct na het krijgen van de leesinstructies en vervolgens na het maken van een woordzoeker. Uit de resultaten van dit onderzoek komt naar voren dat alleen op de korte termijn bij de matchingvragen een specifieke leesinstructie een positief effect heeft op het tekstbegrip. Voor de effecten op de andere vragen en de resultaten op de langere termijn is vervolgonderzoek noodzakelijk, voordat hier uitspraken over gedaan kunnen worden.