Idealen of strategieën? Het Nederlandse standpunt ten opzichte van Griekenland en Turkije binnen het Europese project

Abstract

Toen Turkije in 1959 enkele weken na Griekenland een verzoek tot associatie met de Europese Economische Gemeenschap (EEG) aanvroeg, reageerde Nederland hier positief op. Het land vond associatie met Turkije een goede zaak en stelde dat de onderhandelingen parallel moesten lopen aan die met Griekenland. Nederland benadrukte dat de twee landen in internationaal politiek perspectief vergelijkbaar waren en dat ze daarom op dezelfde wijze behandeld moesten worden. Enkele jaren later ondertekende zowel Griekenland als Turkije een bilateraal associatieakkoord met de EEG; dit was een voorportaal voor het volledig lidmaatschap van de Europese Gemeenschappen (EG).

De door Nederland gemaakte vergelijking doet wat vreemd en misschien zelfs kunstmatig aan, want hoewel het stelde dat de twee landen in internationaal politiek perspectief te vergelijken waren, was van meet af aan duidelijk dat Griekenland en Turkije wel degelijk van elkaar verschilden. Zo betekende het verschil in omvang van de landen dat ze niet op dezelfde wijze belangrijke hervormingen konden doorvoeren, maakte de geografische ligging van Turkije de associatie wellicht noodzakelijker dan die van Griekenland en hadden de beide landen zelf ook verschillende ideeën bij hun associatie aan de EEG. Waarom maakte Nederland deze vergelijking? Vond het echt dat de twee landen sterk overeen kwamen? Of zocht het naar veiligheidsgaranties in de gespannen internationale situatie van de Koude Oorlog? Speelden economische belangen misschien een rol? Of liet het zich beïnvloeden door Atlantische opvattingen? In dit onderzoek wil ik achterhalen in hoeverre de keuze van Nederland om in 1959 toen Turkije het associatieverzoek indiende de vergelijkbaarheid met Griekenland te benadrukken, onderdeel van een strategie was. Ik bekijk welke factoren hieraan ten grondslag lagen en of Nederland consequent was in het maken van deze vergelijking tijdens de latere lidmaatschapsaanvragen van Griekenland en Turkije.