(Be)Zinnen op Zuid. De betekenis van de specialistische zakelijke dienstverlening voor Rotterdam Zuid & de betekenis van Rotterdam Zuid voor de specialistische zakelijke dienstverlening.

Abstract

Managementsamenvatting

Dit onderzoek werpt een blik op bedrijvigheid op Rotterdam Zuid en brengt specialistische zakelijke dienstverleners in beeld. Deze vorm van bedrijvigheid is een relatief onbekende in de (beleids)discussies over Zuid. De specialistische zakelijke dienstverlening doet het absoluut en relatief goed op Zuid en is aan een opmars bezig wat werkgelegenheid in de wijken betreft. Zuid blijkt voor hen een goede vestigingslocatie, om te beginnen én om door te groeien. De ondernemers in het onderzoek zijn dan ook zeer tevreden over hun vestigingslocatie op Zuid. Gedeeltelijk óók omdat Zuid niet te maken heeft met diseconomies die gepaard gaan met een alternatieve locatie in het centrum. In hoeverre de wijk(bewoners) van de vestigingswijken van de aanwezigheid van deze bedrijvigheid profiteren is nog maar de vraag. Niet alle positieve effecten die men zou verwachten van de aanwezigheid van bedrijvigheid in de wijk gaan daadwerkelijk uit van deze specialistische zakelijke dienstverleners. Aan de andere kant zijn er wel (andere) positieve effecten. Ook is er ruimte om (potentiële) positieve effecten meer te benutten.

De centrale vraag waarop dit onderzoek antwoord geeft luidt: “Waarom zijn specialistische zakelijke dienstverleners gevestigd op Zuid en welke effecten gaan er van hun aanwezigheid uit naar de wijken van Zuid?” De specialistische dienstverleners in het onderzoek zijn bedrijven die ingehuurd worden door andere bedrijven vanwege hun expertise. De bedrijven houden zich bezig met advies, onderzoek, en diensten waarbij creativiteit een rol speelt. Juridische & financiële dienstverleners en ICT diensten zijn hier geen onderdeel van. Voor de beantwoording van de onderzoeksvraag is gebruik gemaakt van diepte interviews met oprichters/eigenaren en tevens leidinggevende van specialistische zakelijke dienstverlenende bedrijven op Zuid. Ondersteunend is er ook gebruik gemaakt van kwantitatieve gegevens van het Bedrijvenregister Zuid-Holland. Daarnaast is er wetenschappelijke en niet wetenschappelijke literatuur gebruikt ter ondersteuning van de analyse. In het onderzoek is in het bijzonder aandacht geweest voor methodologie. Lezers die hier meer over willen weten wordt het uitgebreide methodologie hoofdstuk (2) aangeraden. Voor lezers die meer geïnteresseerd zijn in de praktische toepassingen van het rapport is het vooral van belang kennis te nemen van hoofdstukken vijf en zes. In deze hoofdstukken zijn de belangrijkste resultaten en conclusies en beleidsaanbevelingen te vinden. Hieronder volgt een selectie van een aantal belangrijk resultaten.

Zuid heeft op zichzelf al (qua inwoneraantal) de omvang van een voor Nederlandse begrippen grote stad. Desondanks blijkt Zuid als analyseniveau niet geschikt om de belangrijkste relaties en interacties van bedrijven op Zuid te vangen. De stadsregio plus de schil van steden daarom heen blijkt in veel gevallen meer geschikt, maar ook dit niveau vangt lang niet alle relaties en interacties. Frappant gegeven in het onderzoek is dat er in het onderzoek geen van origine ‘lokale’ ondernemers voor komen. Ook werken er in de bedrijven nagenoeg geen werknemers die op Zuid wonen of gewoond hebben. De netwerken van ondernemers en medewerkers van de bedrijven blijken een belangrijke rol te spelen in het aantrekken van nieuwe werknemers. De hypothese op basis van dit onderzoek is dat bewoners van Zuid weinig ingang in deze netwerken hebben en er daarom weinig ‘lokale’ mensen in de bedrijven werken. In dit opzicht is het jammer dat veel ondernemers niet tevreden zijn over hun stagiaires en de onderwijsinstellingen: een stage is een uitgelezen kans voor een jonge bewoners van Zuid om tot deze netwerken toe te treden.

Verder komt in het onderzoek naar voren dat de specialistische zakelijke dienstverleners op Zuid erg weinig uitbesteden en weinig samenwerken. Moderne locatiefactoren waarbij de aanwezigheid van potentiële samenwerkingspartners en innovatieve milieus et cetera van belang zijn blijken er in dit onderzoek weinig toe te doen. Het zijn vooral ‘meer klassieke’ locatie factoren op microniveau die belangrijk zijn bij de locatiekeuze. Deze gaan echter pas bij de tweede locatie een rol spelen: de eerste vestiging is weinig weloverwogen en berust min of meer op toeval en gelegenheid. (Grote) bedrijven in Rotterdam (Zuid) spelen hierbij een belangrijke rol in het aantrekken van de potentiële ondernemers naar Rotterdam. Vanuit hun baan bij een van deze bedrijven beginnen de ondernemers voor zichzelf (spin-off). De tweede en derde locatiekeuze vormt een groot contrast ten opzichte van de eerste: deze is zeer weloverwogen. Bedrijven kiezen hierbij bewust voor Zuid vanwege de goede bereikbaarheid, gunstige vierkante meterprijs en parkeergelegenheid. Zuid blijkt niet alleen een startplaats voor bedrijven, maar ook een doorgroeiplaats. Snelgroeiende bedrijven in het onderzoek zijn verscheidene malen binnen Zuid verhuisd of van buiten Zuid naar een locatie op Zuid verhuisd. De tevredenheid met de huidige locatie is hoog en de verhuisgeneigdheid is laag.

Het imago van Rotterdam speelt ook een belangrijke rol voor de ondernemers en wordt gebruikt om het bedrijf identiteit te geven en te positioneren in de markt. Zuid zou hierbij echt ‘Rotterdams’ zijn en is hierdoor aantrekkelijker dan locaties in de randgemeenten. In lijn hiermee hebben de ondernemers in het onderzoek ook een bijzondere band met Rotterdam. Die band is er niet in het bijzonder met Zuid. De wijken van Zuid profiteren van de aanwezigheid van de zakelijke dienstverleners doordat deze bedrijven onder andere bijdragen aan de fysieke kwaliteit van de wijk, investeerder zijn, bijdragen aan het onderwijs en bijdragen aan de mogelijkheid van collectieve actie van bedrijven. De wijken profiteren direct nauwelijks van de werkgelegenheid bij de bedrijven.