Werk in uitvoering - Een onderzoek naar de code Goed onderwijsbestuur

Abstract

Dit onderzoek speelt in op de toenemende aandacht die uitgaat naar goed bestuur binnen het publieke domein. Om opvattingen over goed bestuur betekenis te laten krijgen binnen het uitvoeringsveld, wordt in de praktijk gezocht naar instrumenten die deze opvattingen over kunnen dragen. De governance code is daarbij uitgegroeid tot het meest populaire en meest ingezette instrument. Bijna alle sectoren in het publieke domein hanteren op dit moment een dergelijke code, veelal onder leiding van de sectororganisatie.

Een probleem waar sectororganisaties bij de invoering van governance codes tegenaan lijken te lopen is echter dat deze codes niet direct iets betekenen binnen het uitvoeringsveld. Er is veel discussie over de inhoud van governance codes en ervaringen uit de praktijk lijken erop te wijzen dat codes niet sterk bekend en bemind raken binnen het uitvoeringsveld. Binnen het voorgezet onderwijs heeft de VO-raad in 2008 de code Goed onderwijsbestuur opgesteld. Medewerkers van de VO-raad hebben ook het gevoel dat de code niet erg leeft onder haar leden. Daarom is dit onderzoek op gezoek gegaan naar een antwoord op de vraag: Hoe werkt de code Goed onderwijsbestuur door, en welke invloed heeft de implementatiestrategie van de VO-raad daarop?

Dit onderzoek is daarbij kwalitatief aangepakt. Door middel van zestien interviews en de analyse van documenten van de VO-raad is de data verzameld. Het onderzoek is daarbij in twee fasen uitgevoerd. Eerst is de gehanteerde implementatiestrategie vanuit de VO-raad gereconstrueerd. Vervolgens is de doorwerking van de code in de schoolpraktijk onderzocht. Daarbij is ook de ervaring van schoolbesturen met de gehanteerde implementatiestrategie onderzocht. Tot slot zijn verklaringen gezocht waarom er wel of niet sprake is geweest van een sterke mate van doorwerking op schoolniveau, waarbij gekeken is naar een mogelijk verband met de gehanteerde implementatiestrategie vanuit VO-raad. Uit de bevindingen is naar voren gekomen dat de positie die de VO-raad in het voorgezet onderwijsveld bekleed, maakt dat zij te maken heeft met een aantal belemmeringen ten aanzien van het invloed uitoefenen op de doorwerking van de code Goed onderwijsbestuur (middels een implementatiestrategie). De beperkte legitimiteit van de VO-raad heeft gemaakt dat de code Goed onderwijsbestuur alleen kaderstellende regels bevat en dat er geen sanctioneringsbeleid is gevoerd. Hierdoor is de VO-raad enigszins ingeperkt in de mogelijkheden om de door haarzelf in hoge mate gewenste professionalisering van schoolbestuur in het voorgezet onderwijs in Nederland te sturen. Daarnaast geldt dat er andere factoren naast de code (meer) van invloed zijn op de effectieve uitvoering van goed schoolbestuur. De drijvende krachten achter goed schoolbestuur blijken de druk die schoolbesturen voelen van buitenaf en de motivatie van bestuurders ten aanzien van het thema goed schoolbestuur. Hier heeft de VO-raad zich met de ingezette implementatiestrategie niet op gericht. De doorwerking van de code Goed onderwijsbestuur en de invloed van de implementatiestrategie zijn daardoor beperkt geweest.

De ruimte voor de VO-raad om meer invloed uit te oefenen, ligt vooral in het verbreden van de implementatiestrategie. Dit door de implementatiestrategie niet alleen te richten op de code zelf, maar ook op de bestuurlijke context waarin de code moet werken en de motivatie van de bestuurders en schoolleiders die met de code moeten werken.