Ability, Disability, Inability!? Onderzoek naar de betekenissen die topzwemmers met een lichamelijke handicap geven aan hun topsportloopbaan en de rol van disability in deze betekenisgeving

Abstract

De gehandicaptensport heeft de laatste decennia een grote ontwikkeling doorgemaakt. Waar de gehandicaptensport halverwege de vorige eeuw nog werd gebruikt voor de revalidatie van gewonde soldaten, wordt de gehandicaptensport steeds meer als volwaardige sport beschouwd. Wat echter ongewijzigd is gebleven in al die jaren is de manier waarop de valide samenleving naar de gehandicaptensport kijkt en deze beoordeeld. Algemeen geldt hier dat de sporter met een handicap als abnormaal of afwijkend van 'normaal' wordt beschouwd. Het is ook deze gedachte die ervoor zorgt dat binnen beleid sporters met een handicap en de gehandicaptensport als aparte categorie wordt beschreven. Deze stigma's en normen worden topdown door de valide samenleving opgelegd aan de sporters met een handicap. Dit onderzoek doet echter vanuit een bottum-up benadering onderzoek waarbij de betekenissen van de topsporters met een lichamelijk handicap zelf centraal staan. Het doel van dit onderzoek is om inzicht te verwerven in de betekenissen die topzwemmers geven aan hun topsportleven. Een belangrijke element hierin is de rol die hun handicap speelt in hun sportloopbaan en hoe hun handicap van invloed is op hun betekenisgeving aan hun topsportleven. Om de betekenissen van de topsporters met een handicap te achterhalen heeft er een kwalitatief onderzoek plaatsgevonden. Hiervoor zijn semi-gestructureerde interviews afgenomen met elf zwemmers van de paralympische zwemselectie. Daarbij zijn ook observaties gedaan waarbij zowel het leven van de zwemmers binnen de context van het zwemmen als daarbuiten is geobserveerd. Na beschrijving van de resultaten zijn in de analyse vijf verschillende spanningsvelden in de betekenisgeving van de zwemmers naar voren gekomen. Centraal binnen alle spanningsvelden is het gegeven dat sport wordt gedomineerd door de constructie van 'ability' maar dat de zwemmers hun 'disability' niet willen en kunnen ontkennen. Concluderend kan gezegd worden dat de valide samenleving een norm van normaliteit heeft gesteld waaraan de zwemmers zich zowel conformeren aan deze norm maar tevens ook de norm niet accepteren. Uit het onderzoek wordt duidelijk dat normaliteit net zoals ability en disability een sociale constructie is, die tevens ook contextafhankelijk is en waar diverse spanningsvelden aanwezig zijn. Tevens maakt het onderzoek duidelijk dat sport voor valide mensen is geconstrueerd er uitsluiting plaats vindt van sporters die niet aan deze eisen van normaliteit kunnen voldoen, zoals sporters met een handicap. Voor meer inclusiviteit van de sport zou het gehandicapte lichaam en de gehandicaptensport gezien dienen te worden als variatie van het lichaam en als variatie binnen de sport. Dit vereist bewustwording van de manier waarop de valide samenleving sport en normaliteit construeert.